Co warto zobaczyć w Cluj-Napoca? Przewodnik po rumuńskiej perełce

Rynek Główny (Piața Unirii)

Zwiedzanie Cluj-Napoca najlepiej rozpocząć od jego bijącego serca – Piața Unirii, czyli Rynku Głównego. Plac ten przez wieki był miejscem spotkań, handlu, przemówień, protestów, uroczystości i codziennych sprawunków.

Rynek jest naprawdę duży, największy w Transylwanii. Przestrzeń została tu zaprojektowana w sposób przemyślany: otwarty układ pozwala złapać orientację niemal od razu, a jednocześnie daje oddech, którego często brakuje w ciasno zabudowanych centrach. Nie musisz długo się rozglądać, żeby zrozumieć, że jesteś w miejscu, które stanowi sedno lokalnej tożsamości.

Spacerując wokół placu, warto zwrócić uwagę na okalające go kamienice. Fasady to mieszanka stylów: klasycyzm, barok, secesja, modernizm – wszystko zharmonizowane jakby mimochodem. W jednej z narożnych kamienic mieści się dziś popularna księgarnia z kawiarnią na piętrze, z której rozpościera się widok na cały plac – to doskonały punkt obserwacyjny.

Na terenie placu znajduje się również Stary Ratusz, często pomijany, ale wciąż istotny zabytek miasta. Budynek posiada klasycystyczną fasadę z charakterystycznym balkonem wspartym na kolumnach oraz symetrycznym układem okien i wejść. Polecam też zwrócić uwagę na herb miasta umieszczony nad głównym wejściem.

Piękne kwiaty i kamienice na Rynku Głównym

Kościół św. Michała 

Dominantą Placu Centralnego jest bez wątpienia gotycki kościół św. Michała. Stanowi on jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta, nie tylko ze względu na swoją charakterystyczną gotycką sylwetkę, ale przede wszystkim przez swoją rolę w historii miasta i regionu.

Budowę rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku, po tym jak Cluj otrzymał prawa miejskie od króla Ludwika I Wielkiego. W średniowieczu miasto intensywnie się rozwijało, a nowy kościół miał podkreślać jego znaczenie. Budowa trwała ponad sto lat, a zakończenie głównych prac przypadło na koniec XV wieku. Jak to bywa w przypadku tak długoterminowych przedsięwzięć, ostateczny kształt budowli jest rezultatem wielu zmian i etapów, co dziś widać w różnych detalach architektonicznych. Dominują formy gotyckie, ale zauważalne są również wpływy późniejszych epok, zwłaszcza renesansu i baroku, które dobudowywano stopniowo.

Charakterystycznym elementem świątyni jest wieża – mierząca ponad 80 metrów wysokości i jeden z najwyższych elementów panoramy Cluj-Napoca. Choć jej neogotycki styl różni się nieco od reszty budowli, harmonijnie wpisuje się w całość i dodaje sylwetce kościoła dynamiki. Wieża widoczna jest z wielu punktów miasta i często służy jako punkt orientacyjny. W wybrane dni istnieje możliwość wejścia na wieżę, skąd roztacza się widok na całe miasto. Warto wcześniej sprawdzić godziny otwarcia, bo nie są one stałe.

Kościół św. Michała i pomnik Macieja Korwina

Wnętrze świątyni utrzymane jest w stylu gotyckim, z wysokimi, smukłymi nawami i eleganckimi sklepieniami żebrowymi. Wrażenie robią także strzeliste kolumny i stosunkowo surowa dekoracja, co jest typowe dla gotyku, gdzie światło i przestrzeń miały znaczenie większe niż nadmiar ozdób. Mimo to, zachowały się tu ciekawe elementy dekoracyjne – między innymi fragmenty malowideł ściennych oraz detale rzeźbiarskie. 

Kościół św. Michała przez wieki był nie tylko miejscem kultu, ale także centrum życia publicznego miasta. W 1442 roku, właśnie tutaj król Władysław III Warneńczyk nadał miastu ważne przywileje, a kościół pełnił też funkcję areny dla wielu innych uroczystości. W kolejnych wiekach świątynia zmieniała się pod wpływem kolejnych władców i dominujących wyznań – przez pewien czas była w rękach protestantów, później ponownie stała się kościołem katolickim. Dziś odbywają się tu nabożeństwa głównie w języku węgierskim, co dobrze odzwierciedla kulturową i etniczną mozaikę Cluj-Napoca.

Tuż obok kościoła znajduje się monumentalna statua Macieja Korwina, króla Węgier, który urodził się właśnie w Cluj. Pomnik, wykonany na początku XX wieku przez rzeźbiarza Jánosa Fadrusza, przedstawia władcę na koniu i grupę jego towarzyszy. Co ciekawe, do dziś trwają lokalne debaty o „właściwej” narodowości kościoła – dla jednych to symbol węgierskiej obecności w Cluj, a dla innych po prostu zabytek ponad narodowymi etykietami. Oddaje to ducha miasta, które od wieków jest skrzyżowaniem kultur, języków i historii.

Kościół św. Michała w środku

Muzeum Sztuki w Cluj-Napoca (Muzeul de Artă Cluj-Napoca) 

Położone na drugim boku Placu Centralnego, w zabytkowym Pałacu Bánffy, muzeum oferuje nam ciekawe połączenie lokalnego charakteru z wyraźnymi wpływami zachodnioeuropejskimi, co zresztą dobrze oddaje klimat całej Transylwanii – regionu wielokulturowego i wielowarstwowego pod względem tożsamości.

Zacznijmy od samego budynku. Pałac Bánffy to reprezentacyjna barokowa rezydencja z drugiej połowy XVIII wieku, zaprojektowana przez niemieckiego architekta Johanna Eberharda Blaumanna. Przez lata pełnił funkcje administracyjne, rezydencyjne, a dziś – muzealne. Elewacja frontowa budynku jest ozdobiona charakterystycznymi rzeźbami w stylu wiedeńskiego baroku. Polecam zwrócić uwagę na rzeźbione portale, maski na fasadach, wygięte balkony z kutego żelaza.

Również sale wewnątrz pałacu zachowały swoje oryginalne detale architektoniczne. Wystawa stała muzeum mieści się na pierwszym piętrze pałacu i nosi nazwę „Galeria Narodowa” (Galeria Națională). Prześledzimy tutaj rozwój malarstwa i rzeźby rumuńskiej od około XV wieku aż po wiek XX. Początek ekspozycji to sztuka religijna i malarstwo ikonowe, a potem przechodzimy przez okresy klasycyzmu, akademizmu, impresjonizmu aż po bardziej modernistyczne nurty z początku XX wieku. Nie brakuje również akcentów lokalnych – dzieł twórców z samej Transylwanii, którzy często nie są znani szerokiej publiczności, ale wpisują się ciekawie w szerszy kontekst europejskiej historii sztuki.

Wśród artystów reprezentowanych w zbiorach muzeum znajdują się między innymi Nicolae Grigorescu, Ștefan Luchian  i wielu innych twórców, którzy kształtowali rumuńską tożsamość artystyczną. Ich prace często balansują na granicy wpływów paryskich i lokalnej specyfiki – widać w nich jednocześnie chęć wpisania się w europejskie trendy i próbę odnalezienia własnego, bardziej regionalnego języka wizualnego.

Oprócz ekspozycji stałej, muzeum regularnie organizuje wystawy czasowe. Te bywają różnorodne, są to na przykład wystawy współczesnej fotografii i sztuki konceptualnej, albo monograficzne wystawy klasyków. Całe muzeum pokazuje sztukę regionalną w sposób rzetelny i jak lokalni twórcy przetwarzali wpływy z Zachodu na lokalne klimaty.

Pałac Bánffy

Miejsce narodzin króla Macieja Korwina 

Po obejściu placu Unirii i odwiedzeniu Kościoła św. Michała warto skierować się kilka kroków dalej, w jedną z bocznych uliczek starego miasta, by natrafić na miejsce, które w Cluj-Napoca jest trudne do przecenienia. Casa Matia, bo o nim mowa, to niepozorny, dwukondygnacyjny budynek uważany za miejsce narodzin jednej z najważniejszych postaci w historii Europy Środkowej – króla Węgier Macieja Korwina (Matei Corvin).

Budynek, który zachował swoją gotycką strukturę z XV wieku, należał wówczas do zamożnego kupca i najprawdopodobniej służył jako tymczasowa siedziba dla rodziny Hunyadych, która zatrzymała się w Klużu podczas jednej z podróży. W 1443 roku w tym właśnie domu urodził się Maciej, syn wojskowego i polityka Jana Hunyadyego oraz Erzsébet Szilágyi. Choć jego późniejsze życie związane było z Budą, Wiedniem i innymi wielkimi miastami, Cluj pozostał zapisany w kronikach jako jego miejsce urodzenia – co przez wieki nadawało temu skromnemu budynkowi szczególną rangę.

Casa Matia nie jest budynkiem dominującym przestrzeń miejską. Fasada jest prosta, utrzymana w stylistyce późnego gotyku, z charakterystycznym kamiennym portalem i wąskimi, wysokimi oknami. To architektura codzienna z tamtych czasów – funkcjonalna, trwała, niewystawna. Dolna kondygnacja służyła niegdyś celom gospodarczym, natomiast górna była przestrzenią mieszkalną. Choć w ciągu wieków budynek zmieniał właścicieli i funkcje – na przykład był karczmą, zajazdem i akademikiem – to jego struktura przetrwała, a przekaz historyczny przypisujący mu rolę miejsca narodzin króla pozostał żywy.

Wystawy w muzeum

Dzisiaj w Casa Matia mieści się filia Akademii Sztuk Pięknych, co oznacza, że wnętrze nie jest dostępne dla zwykłych zwiedzających na co dzień. Mimo to warto zatrzymać się przy fasadzie budynku, spojrzeć na tablice pamiątkowe i przez chwilę przyjrzeć się detalom, które oparły się próbie czasu. 

Maciej Korwin, którego historia zaczęła się właśnie w tym miejscu, został królem w bardzo młodym wieku – miał zaledwie 15 lat, gdy objął tron węgierski. Jego panowanie trwało niemal pół wieku i pozostawiło po sobie silne piętno. Uważany był za jednego z najlepiej wykształconych monarchów swoich czasów, otaczał się uczonymi i artystami, sprowadzał do swojego dworu myślicieli z całej Europy i aktywnie wspierał rozwój humanizmu. Był też królem z ambicjami politycznymi – prowadził wojny, reformował administrację, budował silne wojsko i starał się unowocześnić kraj według wzorców zachodnich. Jego „Czarne Wojsko”, czyli pierwsza w Europie stała armia najemna, stało się wzorem dla późniejszych sił zbrojnych w regionie.

W Cluj jego postać wciąż jest obecna – nie tylko w nazwie ulicy i domu, ale jak już napisałem, na Placu Unirii  gdzie wznosi się jego pomnik. Pomnik ten ustawiono dokładnie naprzeciwko Kościoła św. Michała, co sprawia, że historia zatacza symboliczne koło: od skromnego domu urodzin po monumentalne upamiętnienie na reprezentacyjnym placu miasta.

Pomnik Macieja Korwina

Brama Taylora (Bastionul Croitorilor)

Idąc na południowy wschód od Piața Unirii, po kilku minutach spaceru trafimy na Bastionul Croitorilor – Bastion Tkaczy, znany też jako Brama Taylora. Stanowi ona fragment średniowiecznych fortyfikacji miejskich z XV wieku, jak i również świadectwo funkcjonowania cechowego systemu w dawnym mieście. 

Nazwa bastionu nie jest przypadkowa – w tym rejonie swoją siedzibę mieli członkowie cechu tkaczy, którzy jednocześnie pełnili rolę obrońców tej części miasta. Ich zadaniem było nie tylko rzemieślnicze rzemiosło, ale również ochrona muru i bastionu w razie ataku. Obiekt przeszedł staranną renowację, dzięki czemu dziś łączy funkcje zabytkowe i kulturalne. Wewnątrz funkcjonuje Centrum Kultury Urbana (Centrul de Cultură Urbană), które organizuje regularne wystawy, spotkania autorskie i wydarzenia artystyczne.

Architektura budowli jest prosta i funkcjonalna. Grube ceglane mury, wąskie okna strzelnicze i wieża z charakterystycznym dachem od razu przywołują skojarzenia z militarną przeszłością. Warto obejść całość dookoła – szczególnie ciekawe są partie muru miejskiego ciągnące się od bastionu. To nieco zapomniany, ale ważny fragment urbanistycznej tożsamości Klużu. 

Brama Taylora pokazuje Kluż z zupełnie innej perspektywy – jako miasto, które nie tylko błyszczy fasadami przy głównych placach, ale również pamięta o swoich murach, cechach rzemieślniczych i obronnej przeszłości. 

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny (Catedrala Adormirea Maicii Domnului) 

Położona na placu Avram Iancu, ta świątynia jest nie tylko miejscem kultu, lecz także świadectwem złożonej historii regionu położonego na styku kultur i tradycji religijnych. 

Po 1918 roku, gdy Transylwania została przyłączona do Królestwa Rumunii, dotąd marginalizowana społeczność prawosławna, zaczęła organizować własne struktury kościelne. W tym kontekście pojawiła się idea wzniesienia monumentalnej katedry, która miałaby symbolizować duchową obecność rumuńskiego prawosławia w centrum nowo zjednoczonego państwa. Pomysłodawcą i głównym inicjatorem budowy był biskup Nicolae Ivan, pierwszy biskup nowo utworzonej diecezji w Cluj. Właśnie on doprowadził do wyboru miejsca na nową świątynię i zainicjował zbiórkę funduszy, w której udział wzięły zarówno władze państwowe, jak i mieszkańcy regionu.

Kamień węgielny pod budowę położono 10 września 1923 roku, a projekt katedry opracowali architekci George Cristinel i Constantin Pomponiu, którzy inspirowali się stylem brâncovenesc – charakterystycznym dla rumuńskiej architektury sakralnej przełomu XVII i XVIII wieku. Styl ten łączy elementy renesansu i baroku z bizantyjską tradycją, nadając budowli wyjątkowego, narodowego charakteru. W przypadku świątyni w Cluj-Napoca połączyli monumentalność z subtelną dekoracyjnością, tworząc harmonijną kompozycję, która współgra z miejskim krajobrazem.

Główna kopuła wsparta jest na osiemnastu masywnych kolumnach, a całość otoczona jest czterema wieżami przewodzącymi na myśl wspomniany już styl Brâncoveanu, który w kulturze rumuńskiej stał się wyrazem narodowej dumy i ciągłości kulturowej. Wnętrze świątyni zachwyca bogactwem fresków, mozaik i ikonostasu, oddzielającego część ołtarzową od nawy głównej, zgodnie z tradycją prawosławną.

Cerkiew pełni dzisiaj funkcję katedry metropolitalnej i jest siedzibą metropolii Cluj-Maramureș-Sălaj. Ponadto podziemiach świątyni znajduje się krypta, w której spoczywają hierarchowie diecezji, a także niewielkie muzeum prezentujące historię prawosławia w Transylwanii, ikonografię oraz pamiątki związane z duchownymi, którzy odegrali istotną rolę w życiu tej wspólnoty. Śwoątynia jest świadectwem determinacji lokalnej wspólnoty, dumy narodowej Rumunów i ciągłości tradycji prawosławnej, która przez wieki odgrywała kluczową rolę w tożsamości tego kraju.

Pomnik Biskupa Nicolae Ivana i Cerkiew Zaśnięcia NŚMP

Muzeum Etnograficzne Transylwanii

Zwiedzając Cluj-Napoca, warto również skierować się w stronę jednego z najciekawszych, a wciąż nieco niedocenianych miejsc na mapie miasta – Muzeum Etnograficznego Transylwanii.

Zlokalizowane w dawnej siedzibie Gubernatorstwa, w zabytkowym budynku Pałacu Reduta, muzeum to pozwala na chwilę zanurzyć się w bogatą mozaikę kulturową tego regionu. Sam budynek ma długą historię – to właśnie tutaj odbył się jeden z najważniejszych procesów politycznych XIX wieku, tzw. Proces Memorandystów. Ale to, co dziś przyciąga do środka, to fascynująca opowieść o codzienności ludzi zamieszkujących Transylwanię na przestrzeni wieków.

Wnętrze muzeum urządzone jest z dużą dbałością o szczegóły, a ekspozycje nie sprawiają wrażenia „zamrożonych” – wręcz przeciwnie. Każdy pokój to osobna historia – od stroju ludowego z regionów Maramureș czy Sălaj, po narzędzia używane w rolnictwie, rzemiośle, a nawet przy produkcji tkanin. Nie brakuje tu drewnianych ikon, misternie haftowanych obrusów, czy ozdobnych naczyń ceramicznych. Widać wyraźnie, jak bardzo Transylwania była (i nadal jest) miejscem spotkań wielu kultur – rumuńskiej, węgierskiej, saxońskiej, żydowskiej czy romskiej. 

Warto też zwrócić uwagę na skansen który stanowi drugą część muzeum. Znajduje się on w parku Hoia, nieco na obrzeżach miasta. To otwarty kompleks drewnianych domostw i zabudowań gospodarczych przeniesionych z różnych zakątków Transylwanii. Są to autentyczne konstrukcje, w których możemy zobaczyć, jak wyglądał piec chlebowy, warsztat kowalski czy tłocznia oleju. 

Wizyta w muzeum dobrze komponuje się z resztą dnia spędzonego w Cluj. Po miejskim zgiełku i intensywności centrum, to spokojniejsze, bardziej refleksyjne miejsce pozwala spojrzeć na Transylwanię z innej perspektywy – nie tylko jako krainę legend i dramatycznych krajobrazów, ale także jako przestrzeń, w której przez stulecia żyli zwyczajni ludzie, tworząc kulturę bogatą, różnorodną i głęboko zakorzenioną w tradycji.

Wystawa w muzeum

Muzeum Historii Transylwanii (Muzeul Național de Istorie a Transilvaniei)

Po wizycie w Muzeum Etnograficznym Transylwanii, naturalnym krokiem w dalszym poznawaniu Klużu-Napoki i samej Transylwanii jest odwiedzenie Muzeum Historii Transylwanii. Muzeum mieści się w centrum miasta.

Wystawy zaczynają się od najdawniejszych śladów człowieka na tych ziemiach – epoki prehistorycznej. Znajdziemy tu narzędzia kamienne, ceramikę i ozdoby pochodzące z neolitu i epoki brązu. Kolejne sale prowadzą nas w świat Daków – starożytnego ludu zamieszkującego te tereny przed przybyciem Rzymian. Eksponaty zawierają oryginalne przedmioty codziennego użytku, fragmenty uzbrojenia czy elementy dekoracyjne.

Część rzymska ekspozycji robi duże wrażenie – obejmuje zarówno znaleziska z legionowych fortów, jak i inskrypcje, monety oraz elementy architektury. Widać tu, jak silny wpływ miało imperium rzymskie na rozwój regionu, zarówno pod względem infrastruktury, jak i kultury materialnej. Po Rzymianach przychodzi czas na średniowiecze – w tej części muzeum dominuje klimat zamków, cechów rzemieślniczych, religijnych konfliktów i przenikających się wpływów. Znajdziemy tu miecze, topory, fragmenty zbroi, a także przedmioty liturgiczne, dokumenty i pieczęcie. 

Muzeum nie zapomina również o nowożytności i XIX wieku. Znajdziemy tu między innymi materiały związane z rewolucją 1848 roku, zmaganiami o autonomię regionu oraz procesami modernizacji Transylwanii w ramach Austro-Węgier. Osobne miejsce poświęcono także wydarzeniom I wojny światowej i unii z Rumunią w 1918 roku. Warto zatrzymać się na chwilę przy mapach pokazujących zmieniające się granice i przynależności polityczne Transylwanii – to doskonały punkt wyjścia do refleksji nad złożoną tożsamością tej części Europy. 

Całość zwiedza się w logicznym porządku chronologicznym, dzięki czemu łatwo prześledzimy zmiany zachodzące w czasie oraz zrozumiemy czym była i czym jest Transylwania – nie jako fikcyjna kraina z legend, ale jako miejsce o bogatej, wielowarstwowej przeszłości.

Muzeum Farmacji 

Po wizycie w Muzeum Historii Transylwanii warto zejść kilka kroków dalej i zajrzeć do niepozornego, ale niezwykle ciekawego miejsca – Muzeum Farmacji, mieszczącego się w zabytkowym Casa Hintz. Właśnie tam, za grubymi murami, znajduje się przestrzeń, która pozwala wejść w świat medycyny, alchemii i aptekarskiej codzienności od XVI wieku aż po czasy nowożytne.

To muzeum nie jest duże, ale stanowi jedno z najoryginalniejszych miejsc w całym Cluj. Jego lokalizacja to nie przypadek, gdyż właśnie tu działała najstarsza apteka w mieście, a może i w całej Transylwanii. Pierwsze dokumenty wspominające o działającej w tym miejscu aptece pochodzą z 1573 roku. Przez wieki funkcjonowała ona nieprzerwanie – najpierw jako instytucja miejska, potem jako prywatna apteka należąca do znanych rodzin aptekarzy, takich jak Maucksch czy Hintz, aż do czasu nacjonalizacji po II wojnie światowej.

Miejsce zachowało strukturę i podział funkcjonalny apteki, dzięki czemu nie mamy do czynienia z suchą ekspozycją muzealną, ale raczej z wejściem do rzeczywistego, historycznego wnętrza, które przez stulecia służyło do wyrabiania, przechowywania i sprzedaży lekarstw. Na wejściu (oficynie) możemy zauważyć XVIII-wieczne malowidła na ścianach sali sprzedaży, wprowadzające w atmosferę dawnej farmacji.

Wnętrza są podzielone na trzy główne części, odpowiadające historycznym funkcjom apteki: wspomniana oficina, czyli część sprzedażowa, camera materialis, czyli magazyn surowców (gdzie trzymano składniki roślinne, minerały i inne komponenty używane w produkcji lekarstw), oraz laboratorium, w którym odbywało się całe „zaplecze” produkcyjne. Wszystko zostało odtworzone z ogromnym pietyzmem, wykorzystując zarówno oryginalne meble i sprzęty z epoki, jak i nowoczesne metody ekspozycyjne.

Na wystawie znajduje się ponad 7000 eksponatów związanych z historią farmacji i medycyny w regionie. Wśród nich znajdziemy między innymi butelki z etykietami sprzed ponad stu lat, naczynia aptekarskie (szklane, ceramiczne, a nawet drewniane), moździerze, praski, stare recepty i księgi recepturowe. Jest także duża kolekcja dawnych substancji leczniczych – zarówno tych naturalnych (zioła, oleje, suszone rośliny), jak i bardziej egzotycznych czy wręcz alchemicznych, jak opium, rtęć, czy sproszkowany róg jelenia.

Bardzo interesującym elementem jest też laboratorium, w którym zobaczymy, jak dawniej wyrabiano lekarstwa – z zachowanymi oryginalnymi narzędziami, stanowiskami do mieszania, filtrowania, gotowania i destylacji. Co ważne, wiele z tych urządzeń naprawdę było używanych w tym właśnie budynku.

Ciekawostką, której nie sposób pominąć, jest fakt, że muzeum powstało w 1954 roku z inicjatywy profesora Valeriu Bologa, który był specjalistą od historii medycyny i farmacji. Dzięki jego pasji oraz zbiorom profesora Iuliu Orienta, udało się stworzyć kompleksową kolekcję, która nie tylko dokumentuje rozwój farmacji w Transylwanii, ale również pokazuje lokalny kontekst: jak działały apteki w czasach Habsburgów, jak zmieniały się receptury oraz jakie znaczenie miały lokalne zioła, i jak funkcjonowały relacje między aptekarzem a społeczeństwem.

Średniowieczne laboratorium medyczne

Kościół Reformowany

Choć Cluj słynie przede wszystkim z licznych zabytków, kawiarni i tętniącego życiem centrum, to właśnie takie mniej znane punkty jak ta świątynia pozwalają lepiej poznać lokalną kulturę i historię regionu. Kościół ten jest ważnym świadectwem obecności społeczności węgierskiej w Transylwanii oraz ich duchowej i kulturalnej tożsamości. 

Architektura Kościoła Reformowanego wyróżnia się prostotą i funkcjonalnością, co jest charakterystyczne dla tradycji reformowanej. Wnętrze kościoła jest jasne i przestronne, z prostymi ławkami oraz minimalistycznym wystrojem, który sprzyja skupieniu i modlitwie. Taka estetyka sprawia, że miejsce to ma unikalny klimat, różny od bardziej ozdobnych i monumentalnych świątyń, które można spotkać w innych częściach miasta.

Warto również wspomnieć o lokalizacji – ulica Lupilor znajduje się nieco na uboczu najbardziej turystycznych szlaków, co czyni to miejsce oazą spokoju. Spacer wzdłuż tej ulicy pozwala poczuć atmosferę codziennego życia mieszkańców, a jednocześnie zobaczyć fragment historii miasta, który nie jest tak bardzo komercyjnie eksponowany. To właśnie dzięki takim miejscom Cluj zyskuje swój wyjątkowy charakter, będący mieszanką różnych kultur i tradycji.

Dla osób zainteresowanych historią i kulturą regionu, Kościół Reformowany na ulicy Lupilor to doskonała okazja, by zrozumieć bogactwo i różnorodność Transylwanii. To miejsce, gdzie historia spotyka się z teraźniejszością, a skromna architektura staje się świadectwem głębokiej duchowości i lokalnej tożsamości. Niezależnie od tego, czy jesteś pasjonatem architektury, miłośnikiem historii, czy po prostu szukasz spokojnego zakątka do odpoczynku, ten kościół z pewnością spełni Twoje oczekiwania.

Park Cetățuia

Położony na wzgórzu górującym nad północno-zachodnią częścią centrum, park nie bez powodu przyciąga po to, by obejrzeć panoramę miasta. Ale poza tym, samo wzgórze skrywa znacznie więcej niż tylko widok – to przestrzeń o bogatej przeszłości i lokalnym znaczeniu.

Historia wzgórza Cetățuia sięga XVIII wieku, kiedy to, po stłumieniu powstania Franciszka II Rakoczego, Habsburgowie postanowili wzmocnić swoją obecność w regionie i zbudować tu fortecę. Twierdza została zaprojektowana w stylu Vaubana – popularnego wówczas systemu fortyfikacyjnego o kształcie gwiazdy. Jej celem była nie tylko obrona miasta, ale też demonstracja siły i utrzymanie kontroli nad lokalną ludnością. Sama lokalizacja (wzgórze o wysokości około 405 m n.p.m.) pozwalała Austriakom obserwować całe miasto i reagować na ewentualne zagrożenia. 

Dziś po twierdzy pozostały jedynie fragmenty murów, układ bastionów i budynek dawnego więzienia, wykorzystywany także w XX wieku jako miejsce internowania przeciwników reżimu komunistycznego. Ta warstwa historii dodaje miejscu powagi i głębi – Cetățuia to bowiem nie tylko miejsce spacerów, ale również przestrzeń, w której zapisana jest pamięć trudnych wydarzeń.

Na szczycie wzgórza znajduje się także betonowy taras zwany potocznie „Belwederem” – prosty, wręcz surowy punkt obserwacyjny z barierkami, z którego rozciąga się piękna panorama Klużu. Widać stąd między innymi ścisłe centrum z gotyckim kościołem św. Michała, plac Unirii, gmach Teatru Narodowego, a także nowoczesne dzielnice, stadion Cluj Arena oraz tereny zielone ciągnące się wzdłuż rzeki. Co ciekawe, panorama nie jest zdominowana przez wieżowce – Kluż zachował stosunkowo niską, harmonijną zabudowę. 

Panorama miasta z tarasu

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Babeș-Bolyai 

Pozostańmy jeszcze w zielonych klimatach i przejdźmy do Ogrodu Botanicznego. Jego powstanie związane jest z Uniwersytetem Babeș-Bolyai, który organizuje tutaj zarówno badania naukowe, jak i działalność edukacyjną.

Sam ogród dzieli się na kilka sekcji tematycznych. Szczególną uwagę zwracają sekcje roślin alpejskich, które prezentują roślinność górską Europy, a także ogród różany, gdzie znajdują się setki odmian róż w przeróżnych kolorach i kształtach. Dla osób zainteresowanych roślinami tropikalnymi dostępne są szklarnie, w których panuje specyficzny klimat pozwalający na rozwój egzotycznych gatunków z innych kontynentów.

Ogród Botaniczny jest otwarty przez cały rok, a każda pora roku odsłania jego inne oblicze. Wiosną i latem będziemy podziwiać najbogatszą paletę kolorów i kwitnących roślin, jesień natomiast maluje ogród w ciepłych, złotych odcieniach, które tworzą wyjątkową atmosferę. Nawet zimą, gdy większość roślin jest uśpiona, spacer po ogrodzie ma swój urok i pozwala na chwilę wyciszenia.

Jest to idealne miejsce na przerwę od miejskiego zgiełku i możliwość obcowania z przyrodą w przyjaznym i dostępny sposób. 

Na terenie ogrodu botanicznego

Fabrica de Pensule – Fabryka… Pędzli 

Choć samo miasto pełne jest klimatycznych uliczek, kafejek i dobrze zachowanej architektury z różnych epok, to również na jego obrzeżach, z dala od turystycznego zgiełku, znajduje się miejsce wyjątkowe – Fabrica de Pensule, czyli dawna fabryka pędzli przekształcona w niezależne centrum sztuki współczesnej.

Historia tego miejsca zaczyna się w czasach komunistycznych, kiedy w przemysłowej dzielnicy Cluj działał zakład produkujący pędzle. Po upadku systemu i zamknięciu fabryki przez lata budynek stał opuszczony, aż w 2009 roku grupa artystów i aktywistów postanowiła przywrócić mu nowe życie. W ten sposób narodziła się Fabrica de Pensule – inicjatywa oddolna, która szybko zyskała renomę jako miejsce kultury niezależnej.

Co odróżnia to centrum od typowych instytucji sztuki? Przede wszystkim jego format. To nie muzeum ani galeria w klasycznym rozumieniu, ale wielowarstwowa przestrzeń, w której pod jednym dachem współistnieją galerie sztuki, sale teatralne, pracownie artystyczne, biura organizacji kulturalnych oraz miejsca spotkań lokalnych społeczności. W każdej chwili coś się tu dzieje – wystawa, performans, próba teatralna, spotkanie autorskie, warsztaty, debata. 

Główną wartością Fabrica de Pensule jest jej otwartość na dialog i eksperyment. Zamiast patrzeć na gotowy produkt, możemy zobaczyć proces twórczy, poznać artystów i zadać pytania, wejść w interakcję. Wystawy często poruszają tematy społeczne, polityczne, związane z migracją, prawami człowieka, pamięcią zbiorową. Nie są to łatwe treści, ale właśnie dlatego to miejsce przyciąga tych, którzy szukają w sztuce czegoś więcej niż estetycznych doznań.

Również sama lokalizacja centrum dodaje mu autentycznego charakteru. Budynek wciąż nosi ślady swojej przemysłowej przeszłości – surowe ściany i betonowe korytarze. Tutaj łatwo się poczuć jak w berlińskim Kreuzbergu czy na praskim Žižkovie, ale z lokalnym kolorytem i transylwańską duszą.

Kopalnia soli Turda (Salina Turda)

Po intensywnych dniach w Cluj-Napoca, polecam wybrać się na krótką wycieczkę poza miasto, by odkryć Kopalnię Soli w Turdzie. Podróż z Cluj-Napoca do Turdy wiedzie przez malownicze tereny Transylwanii, a w miarę zbliżania się do miasteczka czuje się atmosferę spokojniejszego, prowincjonalnego życia, które kontrastuje z energią stolicy regionu.

Salina Turda działała od XIV wieku, a w jej podziemiach przez stulecia wydobywano sól, będącą wówczas jednym z najcenniejszych surowców Europy. Wrażenie robi komora Terezia, dawniej wykorzystywana do magazynowania soli, a dziś pełniąca funkcję głównej przestrzeni rekreacyjnej i turystycznej. W tej ogromnej sali znajduje się podziemne jezioro z możliwością rejsu łódką, boiska do mini-golfa i siatkówki oraz strefa do gry w ping-ponga. 

Ciekawy jest również 917-metrowy tunel transportowy, który niegdyś służył do przewozu soli. Pierwotnie wykorzystywano tu konie do transportu soli, a później wagony. Po zakończeniu działalności wydobywczej, galeria była używana m.in. jako schron przeciwlotniczy podczas II wojny światowej oraz magazyn sera po 1948 roku. Dziś stanowi część muzeum, prezentując historię transportu soli w regionie.  Podziemne korytarze są zadziwiająco uporządkowane i przestronne, a struktura soli, odbijająca światło reflektorów, tworzy niesamowite wrażenie. Warto zabrać ze sobą sweter lub lekką kurtkę, bo temperatura w podziemiach jest znacznie niższa niż na powierzchni, około 10°C. 

Natomiast Crivac Room to ośmiokątna komora, w której znajduje się unikalny mechanizm – „crivac”, czyli młyn konny. Zbudowany w 1881 roku, jest jedynym tego typu urządzeniem w europejskich kopalniach soli, które zachowało się w miejscu swojej pierwotnej pracy. Crivac służył do pionowego transportu soli z najgłębszych partii kopalni na wyższe poziomy.

Również na poziomie wejściowym kopalni jest ciekawie – znajduje się tam bowiem wystawa narzędzi górniczych, prezentująca różnorodne urządzenia używane w procesie wydobycia soli. Ilustruje ona rozwój technologii górniczej na przestrzeni wieków i ukazuje trud pracy górników. 

Korytarz w kopalni

Zamek Bánffy 

Zamek Bánffy, nazywany często „Wersalem Transylwanii”, to miejsce o fascynującej, wielowarstwowej historii. Nie jest to typowy zamek-muzeum, gdzie wszystko jest wypolerowane i odtworzone z pedanterią. Wręcz przeciwnie – tu historia zachowała blizny, a obecne działania konserwatorskie starają się raczej odsłaniać i zrozumieć przeszłość, niż ją przykrywać świeżym tynkiem. 

Historia kompleksu sięga XIV wieku, kiedy to król Zygmunt Luksemburski nadał majątek rodzinie Bánffy. Początkowo była to renesansowa rezydencja obronna, ale z czasem jednak ewoluowała w okazały zespół pałacowo-parkowy, wzbogacany przez kolejne pokolenia właścicieli. Z kolejnymi wiekami dodano reprezentacyjne skrzydła, stajnie, oranżerie i rozległy park krajobrazowy. W sumie powstał złożony kompleks architektoniczny, który odzwierciedla aspiracje i gusty jednej z najważniejszych rodzin szlacheckich Siedmiogrodu.

Zamek funkcjonował jako centrum życia arystokratycznego aż do połowy XX wieku. Niestety, jego los dramatycznie zmienił się podczas II wojny światowej. W 1944 roku został splądrowany i spalony przez wycofujące się wojska niemieckie – Miklós Bánffy, ostatni właściciel, był przeciwnikiem faszystowskiego sojuszu Węgier z III Rzeszą. Po wojnie zamek popadł w ruinę – wykorzystywany był doraźnie jako magazyn, budynek gospodarczy czy nawet miejsce zamieszkania dla rodzin pracowniczych w czasach komunizmu. 

Zamek Bánffy

Nowe życie zamku zaczęło się dopiero pod koniec lat 90., gdy fundacja Transylvania Trust rozpoczęła ambitny projekt restauracji i rewitalizacji całego kompleksu. Zamiast tworzyć skansen czy komercyjny park tematyczny, postawiono na funkcję edukacyjną, kulturalną i społeczną. Dziś zamek pełni rolę centrum szkoleniowego dla konserwatorów zabytków, odbywają się tu warsztaty, wystawy, wydarzenia artystyczne, a także znany festiwal muzyczny Electric Castle, który co roku przyciąga tysiące młodych ludzi z całej Europy.

Spacerując po terenie zamku, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych miejsc. Główny dziedziniec – dawniej zamknięty od frontu wieżą bramną – dziś jest otwartą przestrzenią, prowadzącą do centralnego pałacu mieszkalnego. Część zachodnia to pozostałości salonów i pokojów reprezentacyjnych, w których zachowały się fragmenty dekoracji ściennych, gzymsów, obramień okiennych. W jednej z sal przywrócono oryginalną wysokość sklepienia, pokazując dawną świetność tej przestrzeni. W skrzydle wschodnim znajdziemy kaplicę, która przez lata była adaptowana na różne cele, a dziś odzyskuje swoją sakralną atmosferę.

Szczególne wrażenie robią również budynki pomocnicze – stajnie, wozownie, dawna oranżeria – wszystkie zbudowane w stylu barokowym i neoklasycystycznym, z detalem architektonicznym, który wskazuje na ogromne ambicje właścicieli. Zamek otacza park krajobrazowy z alejkami, stawem i starodrzewem. 

Staw przed zamkiem