Sofia – Miasto o rzymskich korzeniach

Sobór św. Aleksandra Newskiego 

Jest to ogromna katedra prawosławna, która pełni rolę głównego symbolu religijnego i historycznego Sofii. Świątynia została zbudowana ku czci św. Aleksandra Newskiego, rosyjskiego księcia i wojownika z XIII wieku, będącego świętym prawosławnym. Jego kult jest szczególnie silny w Rosji, dlatego też jego imię stało się symbolem dla tej świątyni. Budowa soboru była wyrazem wdzięczności Bułgarów wobec Rosji za pomoc w wyzwoleniu kraju spod panowania Imperium Osmańskiego podczas wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878.

Sobór został zaprojektowany w stylu neobizantyjskim, który nawiązuje do wschodniego dziedzictwa prawosławia. Plan katedry jest krzyżowy, z centralną kopułą i mniejszymi kopułami po bokach. Kopuła główna, o wysokości 45 metrów, zwieńczona jest złotą kopułą, która stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych elementów budowli. Wysokość całkowita soboru wynosi około 52 metry, a powierzchnia zajmuje ponad 3000 metrów kwadratowych, co czyni go jednym z największych kościołów prawosławnych na świecie.

Przestrzeń świątyni została zaprojektowana z myślą o bogatym wyrazie artystycznym, na co składają się freski i ikony. Wnętrze wypełnione jest różnorodnymi materiałami, takimi jak marmur, alabaster, onyks i inne kamienie szlachetne.

W głównym ikonostasie znajdują się liczne ikony, które są dziełem znanych bułgarskich, rosyjskich oraz innych prawosławnych artystów. Ikonostas oddziela część ołtarzową od nawy głównej, co jest typowe dla cerkwi prawosławnych. Warto także zwrócić uwagę na liczne freski, które przedstawiają sceny biblijne oraz postacie świętych.

Jednym z ważniejszych elementów wnętrza jest tron patriarchy, który znajduje się w centralnej części soboru. Oprócz tronu można podziwiać masywne żyrandole, które są przykładem mistrzowskiego rzemiosła. Cała przestrzeń soboru ma na celu oddanie duchowego i artystycznego piękna prawosławia.

Pod soborem znajduje się krypta, która pełni funkcję muzeum ikon. W kolekcji znajdują się jedne z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej w Bułgarii, pochodzące z różnych okresów, od średniowiecza po XIX wiek. Krypta jest mniej znana turystom, ale dla miłośników sztuki i historii jest prawdziwym skarbem.

.

Cerkiew Świętej Sofii w Sofii (Cerkva Sveta Sofija) 

Znajduje się w centrum miasta, tuż obok Soboru Aleksandra Newskiego. Świątynia została wzniesiona w VI wieku na ruinach wcześniejszych świątyń chrześcijańskich oraz pogańskich. Archeologiczne badania wykazały, że na miejscu obecnej cerkwi znajdowały się wcześniejsze miejsca kultu, sięgające nawet IV wieku, zniszczone podczas najazdów Gotów i Hunów.

Cerkiew, którą znamy dzisiaj, została zbudowana za czasów cesarza bizantyjskiego Justyniana I w latach 527-565, w okresie jego wielkich projektów budowlanych. Justynian był wielkim mecenasem architektury sakralnej, a Święta Sofia była częścią jego planu odbudowy chrześcijańskiego świata po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego. Budowla zyskała swoją nazwę na cześć mądrości Bożej (gr. „Sophia”), a nie jak się czasem błędnie interpretuje, na cześć świętej o imieniu Sofia.

Świątynia jest doskonałym przykładem wczesnobizantyjskiej architektury sakralnej. Zbudowana w stylu bazylikowym, ma prostą i elegancką formę, która kontrastuje z późniejszymi, bardziej dekoracyjnymi świątyniami. Jest to trzynawowa bazylika z transeptem, z centralną kopułą i dwoma bocznymi apsydami.

Budynek ma charakterystyczny dla architektury bizantyjskiej plan krzyża, co symbolizuje chrześcijańską koncepcję zbawienia. Prostota i surowość formy nadają cerkwi majestatycznego, ale jednocześnie harmonijnego charakteru. Kopuła, która dominuje nad wnętrzem, była innowacyjnym rozwiązaniem inżynieryjnym swoich czasów.

Cerkiew Świętej Sofii odgrywała i wciąż odgrywa kluczową rolę w duchowym i kulturalnym życiu Sofii. To właśnie od tej świątyni pochodzi nazwa miasta – Sofia, co w tłumaczeniu z greckiego oznacza „mądrość”. Pierwotnie miasto nosiło nazwę Serdica, jednak od średniowiecza zaczęło być nazywane imieniem świątyni, co podkreśla jej znaczenie.

Ponadto podczas prac archeologicznych prowadzonych wokół cerkwi odkryto między innymi starożytne grobowce oraz fundamenty starszych bazylik, co potwierdza długą historię miejsca jako centrum duchowego i religijnego. W podziemiach cerkwi znajdują się katakumby, które były używane jako miejsce pochówku przez wczesne chrześcijańskie społeczności. Archeolodzy odkryli także liczne inskrypcje, mozaiki oraz przedmioty codziennego użytku, które dają wgląd w życie mieszkańców Sofii w czasach antycznych i wczesno-średniowiecznych.

.

Cerkiew Bojańska (Cerkva Bojana) 

Znajduje się na przedmieściach Sofii, u podnóża góry Witosza, w dzielnicy Bojana, od której wzięła swoją nazwę. Cerkiew jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO od 1979 roku, głównie dzięki swoim wyjątkowym freskom z XIII wieku, które są uznawane za jeden z najwspanialszych przykładów średniowiecznej sztuki w Europie Wschodniej.

Cerkiew Bojańska powstawała w kilku etapach. Pierwsza część budowli, nazywana dziś „starym kościołem”, powstała już w X wieku. Była to niewielka, jednonawowa cerkiew, dedykowana świętemu Mikołajowi. Z tego okresu niewiele się zachowało, gdyż późniejsze rozbudowy znacząco zmieniły strukturę świątyni.

Najważniejsza faza rozbudowy miała miejsce w XIII wieku, kiedy świątynia została znacznie powiększona. Do oryginalnej konstrukcji dodano dwukondygnacyjną kaplicę, która miała pełnić funkcję miejsca modlitwy dla lokalnej szlachty. To właśnie w tym okresie powstały słynne freski, które stanowią najważniejszy element artystyczny cerkwi. 

W XVI wieku cerkiew została powiększona po raz ostatni, poprzez dodanie jeszcze jednej nawy, co nadało jej obecny kształt. W tej formie cerkiew przetrwała wieki, a jej freski, mimo niekiedy trudnych warunków, zostały zachowane w zadziwiająco dobrym stanie.

Wnętrze cerkwi zostało zaprojektowane z myślą o duchowym doświadczeniu, a głównym celem architektów było stworzenie miejsca pełnego harmonii i sacrum. Budowla ma prosty plan krzyża, z centralną kopułą i bocznymi apsydami, co jest typowe dla architektury cerkiewnej z tamtego okresu.

Freski z XIII wieku w Cerkwi Bojańskiej są uznawane za jedno z najważniejszych osiągnięć średniowiecznej sztuki w Bułgarii i całej Europie Wschodniej. Są one wyjątkowe pod względem techniki, kompozycji oraz realizmu, co odróżnia je od typowych, bardziej schematycznych fresków bizantyjskich z tego okresu. Freski te stanowiły ważny krok w kierunku renesansu w sztuce Bałkanów i wpłynęły na rozwój malarstwa ikonograficznego w regionie. Malowidła ilustrują nie tylko typowe sceny religijne, takie jak życie Chrystusa, Matki Bożej i świętych, ale także postacie historyczne związane z Bułgarią, co nadaje im dodatkowy wymiar kulturowy. Co więcej, wizerunki te są niezwykle realistyczne, z wyraźnym naciskiem na indywidualne cechy postaci.

Najbardziej znane freski, to portrety fundatorów cerkwi – Sebastokratora Kalojana i jego żony Desisławy, którzy są przedstawieni w modlitewnych pozach, ofiarujących model świątyni Chrystusowi. Wizerunki te są niezwykle realistyczne i szczegółowe, co wskazuje na wyjątkowy poziom umiejętności malarzy. 

Inne znaczące sceny przedstawiają między innymi. życie świętego Mikołaja oraz liczne epizody z Nowego Testamentu. Freski te charakteryzują się głębią psychologiczną, czego przykładem jest subtelne przedstawienie emocji na twarzach postaci. 

Freski w Cerkwi Bojańskiej stanowią kluczowy moment w rozwoju malarstwa w Bułgarii i na Bałkanach. Są one jednym z najwcześniejszych przykładów realizmu w sztuce sakralnej, co stanowi wyraźny krok w stronę renesansu, mimo tego, że wciąż osadzone są w średniowiecznych tradycjach ikonograficznych. 

.

Narodowe Muzeum Historyczne (Национален исторически музей, Natsionalen istoricheski muzey) 

Dzięki bogatej kolekcji, muzeum stanowi nieocenione źródło wiedzy o dziejach regionu bałkańskiego i całej Europy Południowo-Wschodniej. Instytucja znajduje się w budynku dawnej rezydencji rządowej w Boyanie, na przedmieściach Sofii, niedaleko od przed chwilą opisaną Cerkwią Bojańską. Kolekcje muzealne są podzielone tematycznie, a każda z nich przedstawia inne aspekty bogatej historii Bułgarii:

-Część prehistoryczna: Na początek obejrzymy liczne przedmioty pochodzące z epoki neolitu, eneolitu i epoki brązu. Są to głównie narzędzia kamienne, ceramika, biżuteria oraz pozostałości dawnych osad. Szczególną uwagę zwracają unikalne przedmioty wykonane z miedzi i złota, pochodzące z kultury trackiej, które świadczą o rozwiniętej cywilizacji zamieszkującej te tereny już tysiące lat temu.

-Okres antyczny: W zbiorach muzeum znajduje się wiele artefaktów z okresu antycznego, obejmujących czasy panowania Imperium Rzymskiego na terenach dzisiejszej Bułgarii. Znajdują się tutaj m.in. rzeźby, mozaiki, inskrypcje Ważnym elementem tej sekcji jest zbiór złotych i srebrnych artefaktów z czasów starożytnych Tracków, którzy zamieszkiwali tereny dzisiejszej Bułgarii przed przybyciem Słowian. Szczególnym skarbem jest słynny “Złoty Skarb z Panagiuriszte”, odkryty w 1949 roku. Składa się on z niezwykle finezyjnie zdobionych naczyń rytualnych, wykonanych ze złota o łącznej wadze ponad 6 kilogramów. Wśród artefaktów znajduje się także  “skarb ze Swesztari”, który obejmuje liczne przedmioty ceremonialne, ozdoby i biżuterię.

-Średniowiecze: Kolekcja średniowieczna obejmuje liczne artefakty związane z bułgarskim Cesarstwem, które miało ogromne znaczenie na Bałkanach w okresie od VII do XIV wieku. Liczne miecze, hełmy, broń, biżuteria oraz ikony, świadczą o wysokim poziomie kultury i religii w średniowiecznej Bułgarii. Polecam zwrócić uwagę na rękopisy oraz złote i srebrne przedmioty liturgiczne.

-Okres osmański: W tej sekcji znajdziemy przedmioty z okresu od XIV do XIX wieku, kiedy to Bułgaria była pod panowaniem Imperium Osmańskiego. Zbiory obejmują liczne przedmioty codziennego użytku, broń i ikony, które pokazują, jak rozwijała się kultura bułgarska pod obcym panowaniem. Szczególnie interesujące są dokumenty i artefakty związane z walką o wyzwolenie narodowe.

-Okres odrodzenia narodowego i współczesność: Ta część zbiorów obejmuje eksponaty z czasów bułgarskiego odrodzenia narodowego w XIX wieku, kiedy to kraj odzyskał niepodległość. Znajdziemy tutaj przedmioty związane z najważniejszymi postaciami tego okresu, takimi jak Wasił Lewski, Christo Botew czy Georgi Rakowski. Ważnym elementem jest także zbiór artefaktów z czasów XX wieku, w tym z okresu komunistycznego, które dokumentują współczesną historię Bułgarii.

Narodowe Muzeum Historyczne

Synagoga w Sofii (Софийска синагога, Sofiyska sinagoga)

Jest to kluczowy zabytek związany z żydowską społecznością Sofii, a także świadectwo bogatej historii żydowskiej obecności na terenie Bułgarii. Synagoga została wzniesiona w latach 1905–1909, a architektem odpowiedzialnym za jej projekt był austriacki architekt Friedrich Grünanger, który zaprojektował ją w stylu secesyjnym, z wyraźnymi wpływami mauretańskimi i orientalnymi. Inspiracją była synagoga Tempelgasse w Wiedniu, której styl był wzorem dla wielu synagog wybudowanych w Europie Środkowej na przełomie XIX i XX wieku. 

Synagoga w Sofii jest majestatyczną budowlą wzniesioną na planie centralnym, ośmiokątnym, z dużą kopułą, która dominuje nad całością. Jest to trzecia co do wielkości synagoga w Europie, zaraz po synagogach w Budapeszcie i Amsterdamie. Z zewnątrz budynek wyróżnia się harmonijną symetrią oraz dekoracjami w stylu secesyjnym, które łączą elementy orientalne i mauretańskie, takie jak charakterystyczne łuki, mozaiki oraz dekoracyjne motywy roślinne.

Charakterystycznym elementem synagogi jest masywna, ośmiokątna kopuła o wysokości 31 metrów, pokryta mozaikami i złotymi detalami. Kopuła dominuje nad całym budynkiem i jest jednym z najważniejszych punktów orientacyjnych w Sofii. Wnętrze kopuły jest misternie zdobione geometrycznymi wzorami i motywami roślinnymi, charakterystycznymi dla stylu secesyjnego.

Wnętrze synagogi w Sofii, to przestronna sala, która może pomieścić około 1 200 osób. Centralnym punktem wnętrza jest aron ha-kodesz – ozdobna szafa na zwoje Tory, wykonana z marmuru, który został sprowadzony specjalnie z Włoch. Aron ha-kodesz jest jednym z najpiękniejszych elementów wystroju synagogi, z misternie rzeźbionymi drzwiami.

Synagoga jest także znana ze swojego pięknego żyrandola, który jest jednym z największych żyrandoli w Europie. Żyrandol ten, wykonany z mosiądzu i szkła, waży około 2 ton i ma średnicę 5 metrów. Jest on ozdobiony setkami kryształowych elementów, które odbijają światło, nadając wnętrzu synagogi niepowtarzalnego blasku i elegancji.

Synagoga w środku

Muzeum Żydowskie

Na terenie synagogi znajdziemy również wspaniałe muzeum, które dokumentuje i upamiętnia bogatą historię i kulturę żydowskiej społeczności w Bułgarii. Bułgaria była jednym z nielicznych krajów Europy, które zdołały uchronić większość swoich obywateli żydowskich przed deportacją do obozów zagłady, choć sam okres wojenny był dla Żydów pełen trudności i represji. Z tego powodu, zaraz po wojnie, istniała potrzeba udokumentowania zarówno żydowskiej historii w Bułgarii, jak i zachowania pamięci o heroicznych wysiłkach Bułgarów, którzy przyczynili się do ocalenia Żydów.

Kolekcja Muzeum Żydowskiego jest bardzo zróżnicowana i obejmuje zarówno eksponaty związane z życiem codziennym Żydów w Bułgarii, jak i przedmioty o znaczeniu religijnym oraz historycznym. Wystawy w muzeum podzielone są na kilka głównych tematów, które pozwalają lepiej zrozumieć historię i kulturę Żydów na terenie Bułgarii.

Główna część wystawy jest poświęcona długiej i złożonej historii żydowskiej obecności na terenie Bułgarii. Żydzi osiedlali się na okolicznych terenach już w czasach starożytnych, ale największa fala imigrantów przybyła do Bułgarii po wygnaniu Żydów sefardyjskich z Hiszpanii w 1492 roku. Muzeum prezentuje liczne przedmioty związane z życiem sefardyjskich Żydów w Bułgarii.

Eksponaty związane z żydowskim życiem w Bułgarii pokazują, jak Żydzi przez wieki integrowali się z miejscową ludnością, jednocześnie zachowując swoją odrębną kulturę, religię i tradycje. Prezentowane są przedmioty związane z handlem, rzemiosłem i przemysłem, którymi zajmowali się Żydzi w Bułgarii, a także dokumenty ilustrujące ich udział w życiu politycznym i społecznym kraju.

Znaczna część muzeum poświęcona jest również religijnym aspektom życia żydowskiej społeczności w Bułgarii. Wystawa prezentuje różnorodne przedmioty liturgiczne, takie jak menorah (siedmioramienny świecznik), kipot (żydowskie nakrycia głowy), oraz inne przedmioty związane z judaizmem, takie jak tefilin (pudełeczka zawierające fragmenty Tory, używane podczas modlitw) i mezuzot (pudełka umieszczane na framugach drzwi, zawierające fragmenty modlitwy „Słuchaj, Izraelu”).

Prezentowane są tutaj także stroje tradycyjne noszone podczas żydowskich świąt religijnych, takie jak szaty rabiniczne, a także eksponaty związane z ważnymi obrzędami życia żydowskiego, takimi jak obrzezanie, bar micwa, czy ślub.

Innym ważnym tematem poruszanym przez Muzeum Żydowskie jest okres Holokaustu oraz kwestia ocalenia bułgarskich Żydów. Wystawa prezentuje dokumenty, fotografie oraz osobiste historie osób, które przeżyły te trudne czasy. W czasie II wojny światowej Bułgaria była sojusznikiem nazistowskich Niemiec, jednak dzięki staraniom lokalnych polityków, duchownych oraz szerokiemu wsparciu społecznemu, udało się ocalić około 48 000 Żydów od deportacji do obozów zagłady.

Wystawa dokumentuje to heroiczne działanie, jak również trudne życie Żydów w Bułgarii podczas wojny, w tym ich przesiedlenia, segregację oraz ograniczenia praw obywatelskich. W tej części muzeum szczególne miejsce zajmuje osoba Dimityra Peszewa, bułgarskiego polityka, który odegrał kluczową rolę w ocaleniu Żydów, oraz działania Cerkwi Prawosławnej, która otwarcie sprzeciwiała się deportacjom.

Muzeum dokumentuje również powojenne losy społeczności żydowskiej w Bułgarii. Po II wojnie światowej wielu Żydów wyemigrowało do Izraela, jednak ci, którzy pozostali, nadal pełnili ważną rolę w życiu kulturalnym i gospodarczym kraju. W tej części muzeum obejrzymy fotografie i przedmioty związane z życiem żydowskiej społeczności w Bułgarii w XX i XXI wieku, w tym wkład Żydów w bułgarską naukę, sztukę i politykę.

.

Bazylika św. Jerzego ( Ротонда „Свети Георги“, Rotonda „Sweti Georgi“) 

Jest to najstarsza zachowana budowla w stolicy Bułgarii i jedno z najważniejszych miejsc historycznych w Sofii. Niewielka, okrągła świątynia chrześcijańska, zbudowana w IV wieku naszej ery, stanowi ważne świadectwo architektury wczesnochrześcijańskiej.

Historia bazyliki sięga czasów rzymskich, kiedy to Sofia, wówczas nazywana Serdica, była ważnym ośrodkiem administracyjnym i handlowym w prowincji Tracja. Bazylika została wzniesiona w IV wieku n.e. jako część większego zespołu budynków, który obejmował łaźnie rzymskie oraz pałac cesarski. Budowla miała początkowo charakter świecki, prawdopodobnie pełniła funkcję mauzoleum lub budynku administracyjnego, zanim przekształcono ją w kościół chrześcijański. W czasach, gdy Serdica była ważnym ośrodkiem w cesarstwie rzymskim, cesarz Konstantyn Wielki wielokrotnie odwiedzał to miasto i określił je nawet jako „swój Rzym”, podkreślając jego znaczenie. 

Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego, Sofia nadal funkcjonowała jako ważne miasto, przechodząc pod panowanie Bizancjum, a później będąc pod wpływem zarówno imperiów bałkańskich, jak i osmańskiego. W czasie panowania Bizantyjczyków bazylika pełniła funkcję kościoła, a w średniowieczu stała się jedną z głównych cerkwi miasta, dedykowaną św. Jerzemu – męczennikowi i jednemu z najbardziej czczonych świętych w chrześcijaństwie wschodnim.

Podczas panowania tureckiego na Bałkanach (od końca XIV wieku) bazylika została przekształcona w meczet. Tureckie władze dodały elementy architektoniczne typowe dla islamu, takie jak minaret, i usunięto wiele chrześcijańskich symboli. Dopiero po wyzwoleniu Bułgarii spod panowania osmańskiego w 1878 roku, rotunda św. Jerzego została przywrócona chrześcijaństwu, a w XX wieku przeszła liczne prace renowacyjne, które przywróciły jej dawny blask.

Bazylika św. Jerzego wyróżnia się swoim okrągłym, centralnym planem, co czyni ją rotundą – budowlą typową dla architektury późnorzymskiej i wczesnochrześcijańskiej. Rotunda ma około 9,50 metra średnicy i około 13 metrów wysokości. Zbudowana jest z czerwonej cegły, co nadaje jej charakterystyczny wygląd, kontrastujący z innymi budynkami w Sofii.

Zewnętrzna część bazyliki jest stosunkowo prosta, pozbawiona bogatych dekoracji. Dominuje tutaj surowa czerwona cegła, typowa dla wczesnochrześcijańskiej architektury, a także resztki dawnych zabudowań przylegających do rotundy. Wokół bazyliki znajdują się ruiny starożytnych murów, które były częścią rzymskiego kompleksu miejskiego, oraz fragmenty łaźni rzymskich, które podkreślają starożytne korzenie tej części miasta.

Wnętrze Bazyliki św. Jerzego jest znacznie bardziej bogate i interesujące pod względem artystycznym. Centralna nawa rotundy jest otoczona czterema półkolistymi niszami, z których każda była prawdopodobnie pierwotnie przeznaczona na różne funkcje liturgiczne. 

Najważniejszym jednak elementem wnętrza bazyliki są freski będące jednymi z najstarszych zachowanych fresków na terenie Bułgarii. Ukazują one sceny z życia Jezusa Chrystusa, świętych, a także figury aniołów i proroków. Szczególnie warta uwagi jest scena przedstawiająca Chrystusa Pantokratora, typowa dla sztuki bizantyjskiej, w której Jezus przedstawiony jest jako władca i sędzia wszechświata, otoczony przez anioły i proroków. 

Warto też skupić się na postaci świętego Jerzego, patrona bazyliki. Jest on jednym z najbardziej czczonych świętych w chrześcijaństwie, zarówno w tradycji wschodniej, jak i zachodniej. Był rzymskim żołnierzem, który zginął śmiercią męczeńską za wiarę chrześcijańską na początku IV wieku, podczas prześladowań za cesarza Dioklecjana. Najsłynniejszą legendą związaną z jego postacią jest opowieść o walce ze smokiem, która stała się symbolem walki dobra ze złem oraz chrześcijaństwa z pogaństwem.

W tradycji prawosławnej św. Jerzy jest czczony jako obrońca wiary i patron żołnierzy. Jego wizerunek często pojawia się na ikonach, a święto ku jego czci (23 kwietnia) jest obchodzone w wielu krajach prawosławnych jako jedno z najważniejszych świąt liturgicznych. Z tego tytułu kult św. Jerzego jest bardzo silny w Bułgarii, a jego wizerunek jest szeroko obecny w sztuce sakralnej oraz na bułgarskich ikonach.

Rotunda św. Jerzego

Meczet Bania Baszi (Баня баши джамия) 

Zbudowany w XVI wieku, w czasach, gdy Bułgaria była częścią Imperium Osmańskiego, meczet Bania Baszi do dziś pełni funkcję religijną i stanowi ważny symbol islamskiej spuścizny w regionie. Znajduje się w centrum Sofii, nieopodal wcześniej przedstawionej Bazyliki św. Jerzego i dawnych rzymskich łaźni, od których wziął swoją nazwę.

Meczet został zbudowany w 1576 roku na polecenie osmańskiego władcy, w okresie, kiedy Sofia była jednym z głównych ośrodków administracyjnych i religijnych Imperium Osmańskiego na Bałkanach. Jego nazwa „Bania Baszi” pochodzi od tureckich słów „bania” (kąpiel) i „baszi” (główny), co odnosi się do pobliskich łaźni termalnych, które odgrywały ważną rolę w osmańskim życiu społecznym.

Projektantem meczetu był słynny osmański architekt Mimar Sinan, uznawany za jednego z największych architektów świata islamu. Sinan projektował wiele ważnych budowli na terenie Imperium Osmańskiego, w tym między innymi słynny Błękitny Meczet w Stambule oraz meczet w Edirne. 

Świątynia jest typowym przykładem klasycznej osmańskiej architektury sakralnej, która łączy elegancję i funkcjonalność. Najbardziej charakterystycznym elementem meczetu jest jego kopuła, która dominuje nad całym budynkiem. Kopuła symbolizuje niebo i bliskość Boga, co jest powszechnym elementem islamskiej architektury sakralnej. Wokół głównej kopuły znajdują się mniejsze kopuły, które nadają budynkowi złożony, wielowarstwowy wygląd.

Meczet posiada również smukły minaret, nieodłączny element każdego meczetu. To właśnie stąd muezzin (muzein) wzywa wiernych na modlitwę, pięć razy dziennie. Minaret, podobnie jak kopuła, jest charakterystycznym elementem osmańskiej architektury, a jego prostota i elegancja doskonale wpisują się w estetykę całej budowli.

Wnętrze meczetu jest skromne, ale pełne harmonii i duchowego spokoju. Przestrzeń modlitewna jest otwarta, co ma na celu umożliwienie wiernym skupienia się na modlitwie i kontemplacji. Wnętrze zostało wyłożone tradycyjnymi dywanami, które pełnią funkcję miejsca modlitwy. Charakterystycznym elementem wnętrza meczetu jest mihrab, nisza w ścianie wskazująca kierunek Mekki, w stronę której wierni zwracają się podczas modlitwy. Warto też zwrócić uwagę na motywy roślinne i geometryczne, typowe dla sztuki islamskiej. 

Zdjęcie meczetu

Narodowa Galeria Sztuki  (Национална галерия) 

Budynek, w którym mieści się galeria, jest dawnym Pałacem Królewskim, który służył jako rezydencja bułgarskich monarchów po odzyskaniu przez Bułgarię niepodległości w 1878 roku. Jego majestatyczna architektura w stylu neorenesansowym i neobarokowym przyciąga uwagę i dodaje splendoru kolekcji sztuki, którą skrywa wewnątrz. Eksponaty podzielone są na kilka kategorii.

Najważniejszą częścią kolekcji Narodowej Galerii Sztuki jest zbiór dzieł bułgarskich artystów, który obejmuje szeroki przekrój różnych epok i stylów. 

-Średniowieczna sztuka bułgarska: Kolekcja ta obejmuje ikony, freski, miniatury i inne dzieła sztuki sakralnej, które były ważną częścią bułgarskiego dziedzictwa kulturowego w okresie Bizancjum. Szczególnie cenne są ikony z różnych regionów Bułgarii, które ukazują różnorodność bułgarskiej szkoły ikonograficznej. Ikony przedstawiające świętych, sceny biblijne i wizerunki Chrystusa są kolejnym z najważniejszych skarbów tej kolekcji. Wiele z tych dzieł pochodzi z czasów drugiego państwa bułgarskiego (1185–1396), a także z późniejszych okresów osmańskich, kiedy sztuka sakralna była jednym z najważniejszych środków wyrazu kulturowego dla Bułgarów.

-Bułgarski realizm i impresjonizm: Kolekcja sztuki bułgarskiej obejmuje również dzieła z XIX i początku XX wieku, kiedy bułgarscy artyści zaczęli tworzyć pod wpływem zachodnich nurtów artystycznych, takich jak realizm, impresjonizm i symbolizm. W tym okresie powstały pierwsze obrazy portretowe, pejzaże i sceny rodzajowe, które ukazują życie codzienne w Bułgarii. Ważnym artystą tego okresu był Władysław Dimitrow-Majstora, który stał się jednym z najbardziej znanych malarzy realistycznych w Bułgarii.

-Sztuka współczesna: W Narodowej Galerii Sztuki znajdują się również dzieła współczesnych bułgarskich artystów, którzy eksplorują nowoczesne techniki i style. W tej części kolekcji zobaczymy prace artystów tworzących w XX i XXI wieku, którzy eksperymentują z formą, kolorem i tematyką. 

Narodowa Galeria Sztuki posiada także bogatą kolekcję dzieł sztuki europejskiej, które obejmują prace malarzy i rzeźbiarzy z różnych krajów europejskich od renesansu po XX wiek. Kolekcja ta ukazuje wpływ zachodniej sztuki na bułgarskich twórców, a także daje wgląd w rozwój różnych nurtów artystycznych w Europie.

-Renesans i barok: W galerii znajdują się obrazy i rzeźby z okresu renesansu i baroku, które ukazują rozwój sztuki sakralnej i świeckiej w Europie. Dzieła te są przykładami technik stosowanych przez artystów renesansowych i barokowych, takich jak perspektywa, światłocień i realizm.

-Sztuka XIX wieku: W kolekcji znajdują się prace artystów tworzących w XIX wieku, kiedy w Europie dominowały takie nurty jak romantyzm, realizm i impresjonizm. W tej części galerii można znaleźć dzieła takich artystów, jak Jean-Baptiste-Camille Corot, Eugène Delacroix i Claude Monet, które ukazują ewolucję sztuki europejskiej w kierunku nowoczesności.

-Sztuka XX wieku: Kolekcja sztuki europejskiej obejmuje również prace artystów awangardowych i modernistycznych z początku XX wieku. Znajdują się tutaj dzieła związane z kubizmem, ekspresjonizmem i surrealizmem, a także prace przedstawicieli takich ruchów jak dadaizm i futuryzm. Wśród artystów reprezentowanych w tej części kolekcji są między innymi Pablo Picasso, Georges Braque i Marc Chagall.

Narodowa Galeria Sztuki w Sofii posiada również zbiór sztuki orientalnej, który obejmuje dzieła sztuki z Bliskiego Wschodu, Persji, Indii oraz innych krajów azjatyckich. Kolekcja ta jest stosunkowo niewielka, ale daje wgląd w różnorodność artystyczną kultur wschodnich. Znajdują się tutaj zarówno obrazy, jak i tkaniny, broń czy biżuteria.

Budynek Narodowej Galerii Sztuki widziany z ogrodów

Muzeum Ziemi i Człowieka w Sofii (Музей „Земята и хората“) 

Budynek, w którym znajduje się muzeum, ma interesującą historię – pierwotnie służył jako spichlerz wojskowy, a jego architektura, z charakterystyczną konstrukcją stalową, została zaadaptowana na potrzeby ekspozycji. Wkrótce po otwarciu muzeum stało się jednym z najważniejszych ośrodków mineralogicznych w regionie. Kolekcja obejmuje minerały i kryształy z Bułgarii oraz z różnych zakątków świata, w tym unikatowe okazy o znaczeniu naukowym i estetycznym. Zbiory muzeum są podzielone na kilka działów:

Najważniejszą częścią kolekcji są minerały i kryształy – zarówno te występujące w Bułgarii, jak i okazy pochodzące z całego świata. Wśród eksponatów znajdują się kryształy wielu rzadkich minerałów. Niektóre z nich mają wyjątkowe rozmiary, co czyni je unikalnymi i cennymi na skalę światową. Wśród najcenniejszych eksponatów znajduje się różowy fluoryt z gór Rhodope czy granat almandynowy, które są niezwykle rzadko spotykane w tej formie na świecie.

Oprócz minerałów, muzeum posiada bogatą kolekcję skał i surowców mineralnych, które są ważnym elementem zasobów naturalnych Ziemi. Ekspozycja obejmuje różnorodne typy skał, w tym magmowe, osadowe i metamorficzne, które prezentują geologiczną różnorodność planety. Dzięki tym zbiorom poznamy procesy geologiczne, które kształtują Ziemię, takie jak wulkanizm, ruchy tektoniczne i erozja.

Muzeum poświęca także szczególną uwagę surowcom mineralnym wykorzystywanym w przemyśle, energetyce i innych dziedzinach gospodarki. Wystawy te mają na celu ukazanie, jak minerały i skały są przekształcane w materiały używane przez człowieka w codziennym życiu.

W Muzeum Ziemi i Człowieka znajduje się również mniejsza, ale bardzo ciekawa sekcja obejmująca eksponaty z dziedziny paleontologii. Ekspozycja obejmuje skamieniałości roślin i zwierząt, które pozwalają przenieść się miliony lat wstecz i poznać historię życia na Ziemi. W kolekcji zobaczymy między innymi skamieniałości dinozaurów, trylobitów, ryb i roślin kopalnych, które pochodzą z różnych epok geologicznych. 

.

Muzeum Sztuki Socjalistycznej (Музей на социалистическото изкуство) 

Otwarte w 2011 roku, muzeum to stanowi unikatowe miejsce, w którym możemy zanurzyć się w estetykę i ideologię sztuki socjalistycznej, a także zrozumieć kontekst historyczny, społeczny i polityczny, w którym powstawały dzieła sztuki tego okresu. 

Po zakończeniu II wojny światowej Bułgaria znalazła się w orbicie wpływów Związku Radzieckiego, co wprowadziło kraj na ścieżkę ustroju socjalistycznego, który trwał od 1944 do 1989 roku. W tym czasie sztuka pełniła rolę propagandową, podporządkowaną ideologii marksistowsko-leninowskiej. Socjalizm narzucał określone kanony artystyczne, a twórczość artystów była ściśle kontrolowana przez państwo. W rezultacie powstawały liczne dzieła, które miały służyć popularyzacji wartości socjalistycznych, takich jak kolektywizm, kult pracy oraz oddanie wobec partii i liderów.

Założenie muzeum było istotnym krokiem w procesie rozliczenia z przeszłością komunistyczną, stanowiącym jednocześnie próbę zachowania artystycznego dziedzictwa tamtej epoki.

Muzeum Sztuki Socjalistycznej posiada różnorodną kolekcję obejmującą malarstwo, rzeźbę, plakaty propagandowe oraz materiały filmowe z okresu socjalizmu. Muzeum jest podzielone na część wewnętrzną, gdzie prezentowane są prace malarskie, grafiki i plakaty, oraz zewnętrzną, gdzie eksponowane są monumentalne rzeźby i pomniki.

W galerii wewnętrznej muzeum prezentowane są głównie obrazy, grafiki i plakaty, które były tworzone na potrzeby państwowej propagandy. Najważniejsze tematy tych prac to gloryfikacja pracy, robotników, rolników oraz przedstawicieli wojska, a także przedstawienia liderów ruchu komunistycznego.

Styl tych dzieł jest ściśle związany z socrealizmem, kierunkiem artystycznym narzuconym przez władze sowieckie, który charakteryzował się realizmem, monumentalizmem i idealizacją przedstawianych postaci. Sztuka socjalistyczna miała służyć jako narzędzie edukacji i propagandy, zachęcając społeczeństwo do pracy na rzecz państwa oraz budowy nowego, socjalistycznego świata. W związku z tym dominującymi tematami były sceny z życia codziennego, takie jak prace w fabrykach, na polach uprawnych czy budowy wielkich obiektów przemysłowych.

Plakaty propagandowe odgrywały kluczową rolę w kształtowaniu opinii publicznej w okresie socjalizmu, a Muzeum Sztuki Socjalistycznej posiada bogatą kolekcję takich materiałów. Był to jeden z najbardziej skutecznych narzędzi propagandy, ponieważ plakaty trafiały do szerokich mas społeczeństwa i były obecne niemal wszędzie – na ulicach, w fabrykach, szkołach czy urzędach. Ich celem było promowanie wartości socjalistycznych, takich jak kolektywizm, poświęcenie dla dobra ogółu i wierność partii.

Wśród eksponatów znajdują się plakaty zachęcające do pracy na rzecz industrializacji, ukazujące heroizm robotników i rolników, a także propagujące pokój i przyjaźń między narodami socjalistycznymi. Charakterystycznym elementem plakatów była jasna, łatwo zrozumiała symbolika oraz żywe kolory, które miały przyciągać uwagę i wpajać pożądane postawy ideologiczne.

Muzeum Sztuki Socjalistycznej w Sofii posiada również archiwum filmów i materiałów audiowizualnych z okresu socjalizmu. Są to przede wszystkim kroniki filmowe, reportaże i filmy dokumentalne, które miały na celu przedstawienie osiągnięć socjalistycznej Bułgarii i jej sojuszników. Filmy te były wyświetlane w kinach, a także emitowane w państwowej telewizji, kształtując wizerunek kraju jako potężnego i dynamicznie rozwijającego się państwa socjalistycznego.

Natomiast w zewnętrznej części muzeum, na rozległym dziedzińcu, znajduje się kolekcja monumentalnych rzeźb, które w czasach socjalizmu zdobiły place, parki i inne miejsca publiczne w całej Bułgarii. Po zmianie ustroju wiele z tych pomników zostało usuniętych z przestrzeni publicznej, ale dzięki Muzeum Sztuki Socjalistycznej udało się je ocalić i udostępnić zwiedzającym.

Wśród rzeźb znajdują się monumentalne przedstawienia liderów komunistycznych, a także postacie robotników i chłopów – symboli nowego, socjalistycznego społeczeństwa. Szczególnie wyróżnia się rzeźba Lenina, która niegdyś stała na jednym z głównych placów Sofii. Dziś stanowi ona centralny punkt ekspozycji zewnętrznej, przyciągając uwagę swoim ogromem i surową estetyką.

.

Narodowe Muzeum Etnograficzne w Sofii (Национален етнографски музей)

Zlokalizowane w sercu Sofii, w gmachu Pałacu Królewskiego, muzeum stanowi nieocenione źródło wiedzy o życiu codziennym, zwyczajach, rzemiosłach oraz sztuce ludowej Bułgarów na przestrzeni wieków.

Zacznijmy od kolekcji strojów ludowych, które stanowią nieodłączny element bułgarskiej tożsamości kulturowej. Stroje te różnią się w zależności od regionu, co odzwierciedla bogactwo i różnorodność kultury ludowej Bułgarii. Każdy region kraju ma swoje unikalne wzory, kolory i techniki dekoracyjne. W muzeum obejrzymy zarówno stroje noszone na co dzień, jak i te zakładane na specjalne okazje, takie jak wesela, święta religijne czy obrzędy ludowe.

Eksponowane są zarówno stroje kobiece, jak i męskie, a także stroje dziecięce. Wiele z nich zdobionych jest haftami, koralikami, frędzlami i innymi dekoracyjnymi elementami, które nie tylko miały funkcję estetyczną, ale również symboliczną – często nawiązywały do wierzeń ludowych, chroniąc noszącego przed złymi mocami.

Bogata jest również kolekcja bułgarskiego rzemiosła artystycznego, w tym ręcznie tkane dywany, meble i przedmioty codziennego użytku. Szczególną uwagę zwraca zbiór bułgarskiej ceramiki – zarówno użytkowej, jak i ozdobnej. Ceramika była nieodłącznym elementem życia codziennego, a jej produkcja, w różnych formach i stylach, rozwijała się przez wieki w wielu regionach Bułgarii. Ponadto w kolekcji zobaczymy liczne wyroby z metalu. Produkcja metalowych przedmiotów była ważnym elementem bułgarskiego rzemiosła, a wiele z nich udekorowano skomplikowanymi wzorami i ornamentami.

Narodowe Muzeum Etnograficzne poświęca także dużą uwagę wierzeniom ludowym, obrzędom i tradycyjnym świętom, które odgrywały kluczową rolę w życiu wiejskich społeczności. Szczególnie bogato reprezentowane są tradycje związane z Bułgarskim Nowym Rokiem, obchodami wiosny oraz weselami.

W zbiorach muzeum znajduje się również bogata kolekcja mebli ludowych, które odzwierciedlają sposób życia na bułgarskiej wsi w XIX i XX wieku. Ekspozycje ukazują elementy wnętrza tradycyjnych bułgarskich domów, w tym piece kaflowe, ręcznie rzeźbione meble oraz dekoracyjne tkaniny. Zobaczymy, jak wyglądały domy chłopskie oraz dwory zamożniejszych mieszkańców wsi.

Kolejnymi ciekawymi elementami ekspozycji są także przedmioty związane z religijnością ludową. Chrześcijaństwo odgrywało kluczową rolę w życiu społecznym Bułgarów, a ikonografia stanowiła istotny element sztuki sakralnej. W muzeum zobaczymy liczne ikony pochodzące z różnych regionów Bułgarii, a także inne przedmioty sakralne, takie jak krzyże czy książki liturgiczne.

Eksponaty w muzeum

Muzeum Kolejnictwa w Sofii (Sofiyski Muzei na Zheleznitsite) 

Muzeum może pochwalić się szeroką gamą eksponatów, które obejmują różnorodne aspekty kolejnictwa – od starych parowozów, przez lokomotywy spalinowe i elektryczne, po modele pociągów, dokumenty historyczne, a nawet unikalne bilety kolejowe. 

Największą atrakcją muzeum są stare parowozy, które stanowią ważną część bułgarskiego dziedzictwa kolejowego. Wśród nich znajdują się maszyny z końca XIX wieku, które były pierwszymi, jakie kursowały po bułgarskich torach. Natomiast wśród wystawionych wagonów znajdują się zarówno wagony pasażerskie, jak i towarowe. Szczególną uwagę przyciągają zabytkowe wagony pasażerskie, które oferują unikalne spojrzenie na to, jak podróżowali pasażerowie w czasach świetności kolei. 

Muzeum oferuje także ciekawą kolekcję modeli pociągów, które odwzorowują różne maszyny w skali. Modele te pozwalają zobaczyć, jak zmieniała się technologia kolejowa na przestrzeni dekad. Wiele z tych modeli zostało zbudowanych z ogromną precyzją i dbałością.

.

Muzeum Historii Sofii

Muzeum to ma na celu dokumentowanie, ochronę i prezentację bogatej historii Sofii, która sięga czasów starożytnych. Budynek Łaźni Mineralnych Centralnych, w którym obecnie mieści się Muzeum Historii Sofii, został wzniesiony na początku XX wieku i przez wiele lat funkcjonował jako popularne centrum balneologiczne. W 1986 roku łazienki zamknięto, a budynek przez długi czas stał opuszczony i popadał w ruinę. Dopiero na początku XXI wieku podjęto decyzję o gruntownej renowacji obiektu i przekształceniu go w siedzibę muzeum. Po wielu latach prac renowacyjnych i konserwatorskich muzeum zostało ostatecznie otwarte w 2015 roku. Wzniesiony na początku XX wieku w stylu eklektycznym, łączy elementy secesyjne z tradycyjnymi bułgarskimi motywami architektonicznymi. Zewnętrzne elewacje są udekorowane kolorowymi glazurami i mozaikami. 

We wnętrzu budynku zachowano wiele oryginalnych elementów, które zostały pieczołowicie odrestaurowane. Wspaniałe freski, mozaiki oraz marmury przypominają o dawnych czasach, kiedy Łaźnie Mineralne były miejscem spotkań towarzyskich i ośrodkiem balneologicznym. Dziś te przestrzenie służą jako tło dla bogatej kolekcji eksponatów, które dokumentują rozwój Sofii przez tysiąclecia.

Zbiory Muzeum Historii Sofii obejmują szeroki zakres artefaktów, które ilustrują historię miasta od czasów prehistorycznych po współczesność. Główne działy muzealne koncentrują się na różnych okresach historycznych i aspektach życia miasta.

-Okres prehistoryczny i starożytny: Muzeum posiada bogatą kolekcję artefaktów z najdawniejszych czasów, kiedy to teren dzisiejszej Sofii był zamieszkany przez starożytne ludy trackie. Znajdują się tutaj liczne narzędzia, ozdoby, a nawet pozostałości architektoniczne, w tym fragmenty murów i budynków. Sofia, zwana wówczas Serdica, była jednym z najważniejszych rzymskich miast na Bałkanach i odgrywała kluczową rolę w funkcjonowaniu regionu.  

-Średniowiecze i czasy bułgarskiego imperium. W kolekcji muzeum znajduje się również wiele eksponatów z czasów średniowiecza. Wystawy ukazują życie codzienne, rozwój architektury sakralnej oraz wpływy religijne i bizantyjskie. Muzeum prezentuje także artefakty związane z II Imperium Bułgarskim, kiedy Sofia była jednym z najważniejszych miast w regionie.

-Czasy osmańskie. Znaczna część kolekcji muzeum poświęcona jest także okresowi osmańskiemu, który trwał od końca XIV wieku aż do wyzwolenia Bułgarii w 1878 roku. Sofia, będąca pod kontrolą Imperium Osmańskiego przez pięć wieków, rozwijała się w sposób charakterystyczny dla miast osmańskich. Muzeum posiada liczne artefakty z tego okresu, takie jak przedmioty codziennego użytku, broń, monety oraz dokumenty. Zbiory te ilustrują życie mieszkańców Sofii pod panowaniem osmańskim, a także przemiany społeczne i gospodarcze, które miały miejsce w tym okresie.

-Okres wyzwolenia i kształtowanie się nowoczesnej Sofii. Po wyzwoleniu Bułgarii spod panowania osmańskiego Sofia została ogłoszona stolicą nowo powstałego Księstwa Bułgarii w 1879 roku. Muzeum prezentuje eksponaty związane z tym kluczowym okresem w historii miasta. Można tu znaleźć dokumenty, fotografie oraz artefakty związane z budową nowoczesnych instytucji państwowych, rozwojem infrastruktury miejskiej oraz życiem społecznym i kulturalnym stolicy w XIX i XX wieku.

-Czasy współczesne. Jedna z wystaw muzealnych jest poświęcona współczesnej historii Sofii, w tym okresowi po II wojnie światowej, kiedy Bułgaria znalazła się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Muzeum dokumentuje rozwój miasta w czasach socjalizmu, kiedy Sofia przeszła ogromne zmiany urbanistyczne i społeczne. Eksponaty z tego okresu obejmują przedmioty codziennego użytku, dokumenty i fotografie, które ukazują życie mieszkańców miasta w okresie zimnej wojny.

Eksponaty w muzeum

Muzeum Sztuki Współczesnej (Sofia Arsenal) 

Muzeum zostało otwarte w 2011 roku w jednym z budynków dawnej fabryki zbrojeniowej z XIX wieku, położonej w centrum Sofii. Obiekt ten, znany jako Sofia Arsenal, ma swoje korzenie w czasach osmańskich, kiedy to służył jako magazyn amunicji. Po uzyskaniu niepodległości przez Bułgarię, został przekształcony w fabrykę broni, a z czasem adaptowany na cele kulturalne. Dzięki swojej bogatej historii i strategicznemu położeniu w sercu Sofii, muzeum przyciąga zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów z całego świata.

Budynek muzeum łączy w sobie nowoczesne elementy architektury z historycznym kontekstem, co nadaje mu unikalny charakter. Przestrzenie wystawiennicze są rozłożone na kilku kondygnacjach, a dzięki adaptacji starej fabryki do celów muzealnych, odwiedzający mają okazję podziwiać harmonijne połączenie surowych, industrialnych elementów z nowoczesnymi instalacjami i technologiami. Wnętrza muzeum charakteryzują się minimalistycznym designem, co pozwala na eksponowanie sztuki w sposób neutralny, bez rozpraszania uwagi odbiorców.

Sofia Arsenal – Muzeum Sztuki Współczesnej posiada bogatą kolekcję dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej, zarówno bułgarskich, jak i zagranicznych artystów. Na wystawach stałych i czasowych prezentowane są prace z różnych dziedzin sztuki, takich jak malarstwo, rzeźba, instalacje, fotografia, video art, performance czy sztuka konceptualna.

Muzeum regularnie organizuje wystawy czasowe, podczas których prezentowane są prace artystów z całego świata, dając publiczności wgląd w najnowsze trendy w sztuce współczesnej. Często poruszane są tematy związane z globalnymi problemami społecznymi, politycznymi i ekologicznymi.

.

Muzeum Iluzji w Sofii (Museum of Illusions Sofia) 

Koncepcja muzeum opiera się na iluzjach optycznych, które wykorzystują naszą percepcję i oszukują zmysły, dzięki czemu doświadczymy rzeczywistości w zupełnie inny sposób. Eksponaty nie tylko dostarczają rozrywki, ale również tłumaczą naukowe zasady, które za nimi stoją, umożliwiając lepsze zrozumienie mechanizmów działania ludzkiego mózgu. Najciekawsze pomieszczenia:

-Pokój Amesa. Jest to specjalnie zaprojektowany pokój, który wygląda na zwyczajny, ale dzięki starannie dobranym proporcjom, osoba stojąca w jednym z rogów wydaje się być znacznie mniejsza niż osoba w drugim rogu. 

-Pokój luster. Dzięki specjalnym ustawieniom luster, w tym pokoju możemy poczuć się jak w nieskończoności. Doświadczamy wrażenia, jakby nasze odbicia nie miały końca.

-Głowa na tacy. Jest to iluzja, która sprawia, że głowa osoby jest oddzielona od ciała i leży na stole. Oczywiście, to tylko złudzenie optyczne, ale wygląda niezwykle realistycznie i wywołuje wiele śmiechu.

-Obrazy 3D. W muzeum znajdują się także liczne obrazy i rzeźby 3D, które zmieniają się w zależności od kąta patrzenia. Stanowi to doskonały przykład, jak mózg interpretuje rożne płaskie obrazy i powierzchnię jako trójwymiarowe formy.

-Vortex Tunnel. Jest to tunel, który kręci się wokół odwiedzających, powodując uczucie dezorientacji. Choć platforma, po której się przechodzi, jest stabilna, obracająca się przestrzeń wokół sprawia, że traci się równowagę.

-Hologramy i projekcje. Muzeum oferuje również wystawy wykorzystujące technologię holograficzną, które dają możliwość oglądania trójwymiarowych obrazów unoszących się w powietrzu.

-Eksperymenty z perspektywą. Muzeum stawia również na aktywne uczestnictwo, więc wiele z instalacji polega na tym, że możemy samodzielnie wypróbować różne optyczne sztuczki i odkryć, jak zmienia się postrzeganie rzeczywistości, w zależności od perspektywy.

W każdym eksponacie tkwi głębsze przesłanie naukowe – muzeum pokazuje, jak nasz mózg i zmysły potrafią nas oszukać. Dzięki temu lepiej zrozumiemy, w jaki sposób działają zasady optyki, percepcji przestrzennej oraz różne mechanizmy fizjologiczne odpowiedzialne za postrzeganie obrazu.

.

Niewidzialna Wystawa  

Jest to unikalne miejsce, które pozwoli nam poznać życie osób niewidomych lub niedowidzących. Podstawowym celem Niewidzialnej Wystawy jest zwrócenie uwagi na codzienne trudności, z którymi borykają się osoby niewidome, ale także na ich umiejętności, które pozwalają im funkcjonować w świecie zdominowanym przez osoby widzące. Wystawa jest nie tylko formą edukacji, ale także próbą wzmocnienia empatii i zrozumienia dla osób z dysfunkcjami wzroku.

W tej wystawie jest wyjątkowy fakt, że doświadczymy jej w całkowitej ciemności. Każda grupa jest prowadzona przez przewodnika, który sam jest niewidomy. Dzięki temu możemy nie tylko nawiązać bezpośredni kontakt z osobami niewidomymi, ale także dowiedzieć się, jak te osoby radzą sobie w życiu codziennym i jakie technologie lub techniki im pomagają. Często przewodnicy dzielą się również swoimi osobistymi historiami, co dodaje wystawie emocjonalnego wymiaru.

Wystawa jest podzielona na kilka części, z których każda symuluje różne aspekty życia codziennego. Będziemy przemieszczać się po różnych pomieszczeniach, które odwzorowują typowe sytuacje, takie jak poruszanie się po ulicy, w domu, w kawiarni czy w lesie. Cała przestrzeń jest całkowicie zaciemniona, co zmusza do używania innych zmysłów, aby zrozumieć otoczenie.

Wystawa również edukuje na temat różnych metod i technologii, które pomagają osobom z problemami wzrokowymi. Od specjalnych urządzeń wspomagających, takich jak czytniki ekranów i urządzenia Braille’a, po psy przewodniki – poznamy różnorodne narzędzia, które umożliwiają niewidomym funkcjonowanie w społeczeństwie.

Starożytna Sofia (Serdika)

Jak już wiemy z części historycznej, korzenie Sofii sięgają czasów panowania rzymskiego, kiedy miasto nosiło nazwę Serdika. Dzisiejsza Sofia kryje liczne świadectwa tej świetności, a pozostałości rzymskich zabytków możemy znaleźć zarówno w muzeach, jak i w przestrzeni miejskiej. 

Pierwsza osada została założona przez Traków pod nazwą Serdonopolis, po czym została podbita przez Rzymian około 29 roku p.n.e. i jako Serdika włączona do prowincji Mezja. Pod rzymskim panowaniem miasto rozkwitło, a wiele z jego zabytków przetrwało do dziś, ukrytych pod współczesną Sofią.

Jednym z najważniejszych odkryć archeologicznych w Sofii jest rzymski amfiteatr, który został odkryty dopiero na początku XXI wieku podczas budowy hotelu. Amfiteatr, wybudowany w III wieku n.e., był jednym z największych budynków publicznych w rzymskiej Serdice. Mógł pomieścić około 25 000 widzów, co świadczy o wielkości i znaczeniu miasta. Jego dobrze zachowane ruiny możemy dziś oglądać w podziemiach wspomnianego hotelu, gdzie stworzono specjalną ekspozycję muzealną. Zachowały się tam fragmenty murów, korytarzy oraz pozostałości siedzeń widowni. Odkrycie tego amfiteatru było ogromnym wydarzeniem dla Sofii, ponieważ ukazało nowe oblicze rzymskiego dziedzictwa miasta. Sam hotel ze względu na odkrycie został nazwany Arena di Serdica.

W starożytności Serdika była otoczona potężnymi murami obronnymi, które miały chronić miasto przed najazdami barbarzyńców i wrogów zewnętrznych. Mury te, zbudowane w II wieku n.e., przetrwały do naszych czasów w różnych fragmentach, rozsianych po współczesnym centrum Sofii. Jednym z najlepiej zachowanych fragmentów jest odcinek murów przy stacji metra Serdika, gdzie archeolodzy odkryli pozostałości rzymskiej bramy wschodniej. Znajduje się tam także fragment brukowanej drogi prowadzącej do bramy miejskiej. Oprócz bramy wschodniej, fragmenty murów możemy również zobaczyć w innych częściach miasta, na przykład w rejonie Pałacu Prezydenckiego.

Nie możemy też przegapić pozostałości rzymskiego forum, które było sercem życia publicznego i administracyjnego miasta. Było to miejsce, gdzie toczyły się debaty polityczne, handel, a także spotkania towarzyskie. Forum Serdiki, jak w wielu innych rzymskich miastach, otoczone było licznymi budynkami, w tym bazyliką, budynkami administracyjnymi i świątyniami. Pozostałości forum znajdują się również w pobliżu stacji metra Serdika, a część z nich możemy podziwiać na otwartym powietrzu.

Jak w wielu innych rzymskich miastach, Serdika słynęła ze swoich term, czyli publicznych łaźni, które były ważnym elementem życia społecznego. Termy w Serdice były nie tylko miejscem kąpieli, ale również spotkań towarzyskich i relaksu. Ruiny term znajdują się w pobliżu cerkwi św. Jerzego (Rotunda św. Jerzego) oraz meczetu Bania Baszi. Pozostałości  obejmują fragmenty ścian, hypocaustu (systemu ogrzewania podłogowego) oraz basenów, które były wykorzystywane do kąpieli. 

Pozostałości Serdiki i meczet Bania Baszi w oddali