Tbilisi – Gdzie Europa Spotyka się z Azją

Stare Miasto Tbilisi

Położone u podnóża Twierdzy Narikala, Stare Miasto jest malowniczym labiryntem wąskich, brukowanych uliczek, drewnianych domów z rzeźbionymi balkonami, zabytkowych świątyń i nowoczesnych kawiarni. Tutaj kultury, religie i style architektoniczne mieszają się w jedną, niepowtarzalną całość. Spacerując, natkniemy się na zarówno gruzińskie cerkwie, jak i synagogi, meczety oraz tradycyjne łaźnie siarkowe. 

Miasto zostało założone w V wieku przez króla Wachtanga Gorgasalego. Legenda głosi, że król odkrył to miejsce podczas polowania, gdy zauważył naturalne gorące źródła. Przez wieki Tbilisi było wielokrotnie niszczone i odbudowywane przez kolejnych władców. Ta burzliwa historia znajduje odzwierciedlenie w różnorodności architektury Starego Miasta, gdzie możemy dostrzec wpływy orientalne, europejskie i kaukaskie.

Przemierzając wąskie, kręte uliczki i zakamarki, obejrzymy tradycyjne domy z charakterystycznymi, drewnianymi balkonami o misternie rzeźbionych balustradach. Polecam też zawitać w małych, rodzinnych knajpkach serwujących pierożki chinkali, lobio i aromatyczne chaczapuri.

Jedna z uliczek Starego Miasta

Aleja Rustawelego w Tbilisi

Aleja Rustawelego, znana początkowo jako Aleja Golovina, powstała w XIX wieku, podczas panowania Rosji na terenie Gruzji. Swoją obecną nazwę zawdzięcza Szocie Rustaweli, wybitnemu gruzińskiemu poecie z XII wieku, autorowi słynnego eposu „Rycerz w tygrysiej skórze”. Rustaweli jest symbolem gruzińskiej kultury i tożsamości, a jego pomnik dumnie stoi na alei, przypominając o znaczeniu poety dla gruzińskiej kultury.

Spacerując aleją, zobaczymy różnorodność stylów – od monumentalnych budowli z czasów rosyjskiego panowania, przez modernistyczne kamienice, po eleganckie neorenesansowe budynki z XIX i XX wieku. Polecam zwrócić uwagę na Narodowy Teatr Opery i Baletu, zaprojektowany w orientalnym stylu i ozdobiony fantazyjnymi zdobieniami, jak i również Kościół Kaszweti, piękny gruziński kościół, którego początki sięgają początku XX wieku.

Aleja Rustawelego jest również centrum kulturalnym miasta. Warto zatrzymać się w Muzeum Narodowym Gruzji, gdzie obejrzymy liczne skarby archeologiczne, w tym słynną Złotą Kolekcję z epoki antycznej, a także warto odwiedzić Galerię Narodową prezentującą dzieła wybitnych gruzińskich artystów, takich jak Niko Pirosmani.

Ulica tętni życiem przez całą dobę, a szczególnego znaczenia nabiera podczas świąt narodowych i uroczystości, kiedy odbywają się na niej liczne wydarzenia kulturalne.

Narodowe Muzeum Gruzji 

Jak już się dowiedzieliśmy, na Alei Rustawelego znajduje się miejsce, w którym odkryjemy tożsamość narodową Gruzji i prześledzimy dzieje tego kraju – od jego prehistorycznych początków, przez czasy starożytne i średniowiecze, aż po współczesność.

Zacznijmy od Złotej Kolekcji i Archeologii Gruzji, prezentującej wspaniałe wyroby ze złota pochodzące ze starożytnych królestw Kolchidy i Iberii. Liczne wyroby jubilerskie zadziwiają precyzją wykonania oraz misternymi motywami roślinnymi i zwierzęcymi. Obejrzymy również skamieniałości najstarszego ludzkiego przodka znalezionego na terenie Gruzji. Jest to Homo erectus z Dmanisi, datowany na około 1,8 miliona lat temu. Wystawa zawiera także broń, narzędzia i ceramikę z różnych okresów historycznych, co daje wgląd w życie ludzi zamieszkujących te tereny w najdawniejszych czasach.

Następnie obejrzymy sekcję poświęconą czasom rozkwitu Gruzji w średniowieczu. Wystawy prezentują insygnia królewskie, freski, manuskrypty, ikonografie i artefakty religijne, które opowiadają historię złotego wieku Gruzji, gdy państwo było ważnym ośrodkiem kultury i handlu. Nie możemy przegapić ekspozycji dotyczącej królowej Tamar – jednej z najważniejszych postaci w gruzińskiej historii.

Warto również poświęcić trochę czasu na poznanie wystawy poświęconej trudnym czasom okupacji radzieckiej oraz drogi Gruzji ku niepodległości. Znajdujące się tutaj zdjęcia, dokumenty i artefakty przedstawiają wpływ Związku Radzieckiego na życie ludzi, jak również kluczowe wydarzenia, które doprowadziły  do powstania niepodległej Gruzji.

Muzeum posiada też wystawę poświęconą florze i faunie Kaukazu. Pieczołowicie zrekonstruowane szkielety dinozaurów i kolekcje roślin oraz szczegółowe informacje dotyczące procesów geologicznych, świetnie uzupełniają historię regionu.

Wystawa sztuki w Muzeum Narodowym

Katedra Świętej Trójcy (Sobór Trójcy Świętej)

Katedra Świętej Trójcy nie jest jedynie budynkiem sakralnym, a również symbolem odrodzenia duchowego i narodowego Gruzji po latach sowieckiej dominacji. Budowę rozpoczęto w 1995 roku z okazji dwóch wyjątkowych wydarzeń: 2000-lecia chrześcijaństwa oraz 1500-lecia autokefalii Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. Co ciekawe, sam konkurs wzbudzał wiele kontrowersji, a krytycy twierdzili, że monumentalna budowla nie pasuje do tradycyjnego krajobrazu Tbilisi. Jednak z czasem Sobór Trójcy Świętej zyskał uznanie nie tylko wśród mieszkańców, ale także wśród turystów z całego świata.

Kiedy zbliżamy się do wzgórza Elia w Tbilisi, Katedra Świętej Trójcy wyłania się na horyzoncie w całej swojej okazałości. Wysoka na 84 metry z pozłacaną kopułą, dominuje nad miastem, będąc widoczną z niemal każdego punktu stolicy. Jest to trzecia najwyższa katedra prawosławna na świecie, ustępująca miejsca jedynie Katedrze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie oraz Katedrze Świętego Izaaka w Petersburgu. Z zewnątrz widać charakterystyczne dla gruzińskiej architektury łuki, smukłe okna oraz zdobienia inspirowane średniowiecznymi kościołami Kaukazu. Fasada wykonana jest z lokalnego żółtego trawertynu, który w promieniach słońca nabiera ciepłego, złocistego blasku.

Również wnętrze katedry stanowi prawdziwy majstersztyk. Przestronne nawy, wysokie sklepienia i misternie zdobione detale robią ogromne wrażenie na odwiedzających. W środku obejrzymy piękne freski autorstwa najlepszych gruzińskich artystów, które przedstawiają najważniejsze sceny z Pisma Świętego oraz motywy inspirowane tradycyjną sztuką gruzińską. Wyjątkowo bogaty jest także ikonostas, udekorowany złotymi i srebrnymi ikonami świętych czczonych w Gruzji.

Jednakże, Sobór Trójcy Świętej to nie tylko katedra – to cały kompleks sakralny, który obejmuje między innymi klasztor, seminarium duchowne, rezydencję patriarchy oraz piękne ogrody, które są idealnym miejscem na odpoczynek i refleksję. Warto zatrzymać się na chwilę przy jednej z licznych fontann i spojrzeć na Tbilisi z perspektywy wzgórza Elia, widok jest niesamowity, a już szczególnie o zachodzie słońca.

Sobór Trójcy Świętej

Muzeum Sztuki Gruzji 

Aleja Rustawelego gości również miejsce, które dokumentuje rozwój gruzińskiej sztuki od średniowiecznych ikonografii po współczesne dzieła wybitnych artystów. 

Jedną z największych dum muzeum jest kolekcja sakralnych ikonografii. Gruzińska tradycja malarstwa ikonowego sięga VI wieku, a eksponowane ikony zachwycają swoją bogatą kolorystyką, precyzją wykonania i symboliką. Wśród najbardziej wyjątkowych przykładów są Ikony ze Złotego Wieku Gruzji (XI–XIII wiek), okresu, kiedy Gruzja była jednym z największych centrów chrześcijańskiej kultury. Ponadto kolekcja rękopisów sakralnych pokazuje kunszt ówczesnych iluminatorów.

Muzeum gromadzi także wspaniałe kolekcje złotych i srebrnych wyrobów jubilerskich z czasów starożytnych, często zdobionych kamieniami szlachetnymi i motywami roślinnymi. Wyjątkowe są tu skarby z czasów Kolchidy – złote bransoletki, kolczyki i diademy, przypominające legendy o Złotym Runie, jak i również misternie zdobione krzyże i kielichy liturgiczne z okresu średniowiecza.

Galeria poświęca również uwagę twórczości najwybitniejszych gruzińskich malarzy. Wśród eksponowanych dzieł znajdują się prace takich mistrzów jak Niko Pirosmani. Był to artysta-prymitywista, uznawany za ikonę gruzińskiej sztuki ludowej, którego dzieła, jak „Gościnność na Kaukazie” czy „Lwy”, pokazują autentyczność i unikalny charakter kultury tego regionu.

Muzeum organizuje również wystawy czasowe, na których obejrzymy prace współczesnych artystów gruzińskich i międzynarodowych. Regularnie organizowane są też wydarzenia, na których lokalni twórcy opowiadają o swojej pracy.

Synagoga Tibilisi (Wielka Synagoga Gruzji)

Żydzi są jedną z najstarszych mniejszości w Gruzji, a ich obecność w regionie datuje się na ponad 2600 lat. Według tradycji gruzińskiej, najwcześniejsze żydowskie wspólnoty dotarły tu po zburzeniu Pierwszej Świątyni w Jerozolimie w 586 r. p.n.e. Od tamtej pory społeczność ta była integralną częścią gruzińskiego społeczeństwa, przyczyniając się do rozwoju kultury, nauki i gospodarki kraju.

Elewacja świątyni jest ozdobiona elementami nawiązującymi do klasycznego i neorenesansowego stylu, ale całość jest skromna i harmonijnie wpisuje się w krajobraz Starego Miasta. Dwukondygnacyjny budynek przyciąga wzrok pastelowymi kolorami i finezyjnie wykonanymi detalami – szczególnie polecam zwrócić uwagę na dekoracyjne okna i drzwi, które zdradzają inspiracje gruzińskim stylem architektonicznym.

Wewnątrz ściany ozdobiono kolorowymi freskami, przedstawiającymi symbole biblijne i tradycyjne żydowskie ornamenty. W centralnym miejscu znajduje się bima, czyli podwyższenie, z którego czytana jest Tora. Na uwagę zasługują także aron ha-kodesz, czyli szafy ołtarzowe, w których przechowuje się zwoje Tory. Są one pięknie zdobione motywami roślinnymi i gwiazdami Dawida.

W czasach świetności, na przełomie XIX i XX wieku, w Tbilisi mieszkało kilka tysięcy Żydów, co czyniło je jednym z największych centrów żydowskich na Kaukazie. Obecnie społeczność żydowska w Tbilisi jest znacznie mniejsza, jednak synagoga nadal działa jako aktywne miejsce kultu i spotkań. Jest ona również ważnym symbolem pamięci o bogatej historii żydowskiej w regionie.

Synagoga Starego Miasta jest jednym z najlepszych przykładów wielokulturowości Tbilisi. W promieniu kilku minut spaceru znajdziemy katedrę Sioni, meczet Jumah oraz dzielnicę Abanotubani ze słynnymi łaźniami siarkowymi. Wszystkie te obiekty istnieją obok siebie od wieków, pokazując, jak różne religie i tradycje mogą współistnieć w jednym miejscu.

Katedra Sioni 

Katedra Sioni, której pełna nazwa brzmi Katedra Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, to jeden z najstarszych i najbardziej czczonych kościołów w Gruzji. Usytuowana jest w historycznym centrum Tbilisi, nad brzegiem rzeki Mtkwari, otoczona malowniczymi uliczkami Starego Miasta. Świątynia została wzniesiona na początku VI wieku, a jej nazwa odnosi się do góry Syjon w Jerozolimie, co symbolizuje duchową więź Gruzinów z ziemią świętą. Przez wieki była wielokrotnie niszczona przez najeźdźców i za każdym razem odbudowywana z pieczołowitością, która świadczy o niezłomnej wierze Gruzinów.

Katedra Sioni jest nie tylko miejscem kultu religijnego, ale również skarbnicą historii Gruzji. Świątynia była świadkiem wielu kluczowych momentów dziejowych, takich jak koronacje królów czy przechowywanie najświętszych relikwii Gruzji. Wielkim skarbem świątyni jest krzyż św. Nino, będący symbolem chrystianizacji Gruzji. Według legendy św. Nino, która przyniosła chrześcijaństwo do kraju w IV wieku, skonstruowała krzyż z dwóch gałązek winorośli, związując je własnymi włosami. Ten święty przedmiot, przechowywany w Katedrze, jest powszechnie uznawany za najważniejszy artefakt gruzińskiego chrześcijaństwa.

Sama katedra została zbudowana z lokalnego kamienia, a jej masywne mury, półkoliste łuki i charakterystyczna kopuła doskonale wpisują się w krajobraz Starego Miasta. Natomiast we wnętrzu katedry ściany zdobią freski, urzekające kolorami i detalami. Uwagę zwracają również kunsztownie zdobione ikonostasy oraz liczne ikony przedstawiające świętych i sceny biblijne.

Katedra Sioni

Meczet Junah

Świątynia jest położona w malowniczej dzielnicy Abanotubani, słynącej z łaźni siarkowych i wąskich, brukowanych uliczek. Widok ceglanego budynku meczetu wyróżniającego się na tle skalistych wzgórz Narikali już z oddali przyciąga uwagę każdego turysty.

Historia meczetu sięga XVII wieku, choć pierwotna budowla została zniszczona przez perskiego władcę Szacha Abasa I. Obecna struktura pochodzi z XIX wieku i zachwyca połączeniem orientalnej architektury z lokalnymi wpływami gruzińskimi. Tym, co wyróżnia Meczet Junah na tle innych świątyń w regionie, jest jego funkcja jako miejsca modlitwy zarówno dla sunnitów, jak i szyitów. W meczecie wierni obu odłamów islamu modlą się wspólnie, co stanowi rzadkość na skalę światową. Ta unikatowa sytuacja ukazuje tolerancję i pokojową koegzystencję, które są głęboko zakorzenione w kulturze Tbilisi.

Meczet zbudowany jest z czerwonej cegły, co nadaje mu ciepłego i przyjaznego wyglądu. Wieżyczka minaretu wznosi się na tle błękitnego nieba i przyciąga wzrok zdobieniami oraz detalami charakterystycznymi dla stylu islamskiego. Wnętrze zachwyca minimalistycznym designem, gdzie najważniejszymi elementami są mihrab (nisza modlitewna) i kunsztownie zdobione dywany. Warto również zwrócić uwagę na piękne inskrypcje koraniczne, które zdobią ściany i nadają przestrzeni duchowego charakteru.

Most Pokoju w Tbilisi

Ten unikalny, futurystyczny most łączy brzegi rzeki Kury, stanowiąc symbol nowoczesnego ducha Gruzji. Zaprojektowany tak, by zachwycać zarówno w ciągu dnia, jak i po zmroku, Most Pokoju jest jednym z najchętniej fotografowanych obiektów w stolicy, a jednocześnie miejscem o głębokim znaczeniu symbolicznym. 

Most Pokoju powstał w 2010 roku, zaprojektowany przez Michele De Lucchi, włoskiego architekta o międzynarodowej renomie. Zbudowany na zlecenie gruzińskich władz, most jest symbolem pokoju i jedności, odzwierciedlając aspiracje Gruzji jako kraju, który chce zbudować przyszłość opartą na harmonii i otwartości na świat. Nazwa mostu nie jest przypadkowa. W kontekście historii Gruzji – kraju, który przez wieki zmagał się z licznymi konfliktami i wpływami różnych imperiów, Most Pokoju reprezentuje nadzieję na stabilność, współpracę i dialog.

Łukowata, przypominająca rybie łuski konstrukcja oraz kształt przypominający łukowaty baldachim, stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Tbilisi. Co więcej, most jest niemal w pełni pokryty przezroczystym szkłem, które odbija niebo i otaczający krajobraz. Spacerując po nim, możemy poczuć się zawieszonymi nad rzeką Kurą, a po zmroku most zamienia się w prawdziwe widowisko świetlne dzięki tysiącom diod LED.

Most Pokoju warto odwiedzić o każdej porze dnia, ale jeśli chcemy doświadczyć magii oświetlenia LED, warto wybrać się tutaj wieczorem lub w nocy. Konstrukcja jest niezwykle fotogeniczna, a najlepsze kadry z jego całością w tle uzyskamy, spacerując brzegiem rzeki.

Most Pokoju

Twierdza Narikala

Jeśli jakiekolwiek miejsce w Tbilisi mogłoby uchwycić ducha i historię tego fascynującego miasta, byłaby to właśnie Twierdza Narikala. Malowniczo położona na wzgórzu Sololaki, tuż nad rzeką Kura, rozciąga się jako stróż pilnujący miasta od blisko 1500 lat. 

Historia Narikali zaczyna się w IV wieku, kiedy Gruzja była jednym z pierwszych krajów, które przyjęły chrześcijaństwo jako religię państwową. Pierwsze umocnienia zostały wzniesione przez Persów, którzy kontrolowali te ziemie. Przez wieki twierdza była świadkiem nieustannych zmian władzy: Arabowie, Gruzini, Mongołowie, a później Persowie i Rosjanie kolejno nią zarządzali, a każdy z władców pozostawił swoje ślady w jej strukturze. W XVIII wieku potężny wybuch prochu w jednym z magazynów twierdzy zniszczył dużą część murów, ale nawet częściowe ruiny wciąż emanowały majestatem. 

Chociaż dzisiejsza Narikala to pozostałości dawnych murów, spacer wśród ruin pozwala wyobrazić sobie, jak monumentalna musiała być twierdza w czasach swojej świetności. Z bliska widać surowe kamienne bloki, które opierają się upływowi czasu. Widok z Twierdzy jest jednym z najpiękniejszych w Tbilisi. Rozciągający się krajobraz obejmuje rzekę Kurę wijącą się przez miasto, wiekowe cerkwie, charakterystyczne kolorowe dachy Starego Miasta oraz ultranowoczesne budynki, jak Most Pokoju czy Rike Park.

Szlak na szczyt wzgórza prowadzi przez malownicze uliczki Starego Miasta i dzielnicę Abanotubani, a po drodze będziemy podziwiać charakterystyczną architekturę Tbilisi. Ewentualnie możemy dotrzeć do twierdzy w kilka minut za pomocą kolejki linowej. Wjazd rozpoczyna się w malowniczym Rike Park, a podróż zapewnia wspaniałe widoki na Stare Miasto, rzekę Kurę i słynny Most Pokoju.

Twierdza Narikala, jak wiele historycznych miejsc, otoczona jest aurą tajemnicy. Jedna z najciekawszych legend mówi o duchach dawnych żołnierzy, które nocą przechadzają się wzdłuż murów, strzegąc miasta tak jak za dawnych lat. Inną historią jest opowieść o ukrytych skarbach pozostawionych przez Persów – dotychczas jednak nikt ich nie odnalazł!

Twierdza Narikala

Kościół św. Mikołaja 

Jak wcześniej wspomniałem, w samym sercu starożytnych murów Twierdzy Narikala, wznosi się malowniczy Kościół św. Mikołaja. Pierwotny kościół został zbudowany w XII wieku i przez wieki służył jako duchowe centrum dla mieszkańców okolicznych wzgórz oraz strażników twierdzy. Niestety, w XVIII wieku, w wyniku eksplozji w twierdzy, pierwotna świątynia została poważnie uszkodzona.

Obecny budynek jest rekonstrukcją z XX wieku, wzniesioną na ruinach oryginalnego kościoła. Mimo że dzisiejsza świątynia różni się od pierwowzoru, architektura zachowuje wiele cech typowych dla gruzińskiego stylu sakralnego, tworząc harmonijną całość z historycznym otoczeniem.

Choć Kościół św. Mikołaja jest stosunkowo niewielki, jego design zachwyca prostotą i elegancją. Zewnętrzna bryła jest wykonana z jasnego kamienia, charakterystycznego dla gruzińskich świątyń. Dach świątyni w kształcie stożka jest typowy dla średniowiecznych kościołów w regionie Kaukazu, a surowe mury świątyni harmonizują z otaczającymi ruinami twierdzy.

Natomiast wnętrze kościoła urzeka minimalistycznym wystrojem. Dominują tu kamienne ściany, a światło sączy się przez niewielkie okna, tworząc atmosferę skupienia i duchowości. Freski na ścianach, przedstawiające sceny biblijne oraz kluczowe momenty historii Gruzji, są stosunkowo nowe, ale nawiązują do starodawnych tradycji malarstwa sakralnego.

Według lokalnych historii, pierwsi kapłani kościoła twierdzili, że w nocy można było usłyszeć „pieśń wzgórz” – cichy śpiew wiatru, który brzmiał jak modlitwa. Ta legenda nadal przyciąga romantyków i tych, którzy wierzą w mistyczną stronę tego miejsca.

Kościół św. Mikołaja w Tbilisi to nie tylko ważny punkt na mapie historycznej miasta, ale również miejsce, które inspiruje i zachwyca. Połączenie surowości kamiennych murów z niesamowitymi widokami na miasto sprawia, że każda wizyta w tym miejscu jest niezapomnianym doświadczeniem.

Pomnik Matki Gruzji (Kartlis Deda)

Wśród panoramy Tbilisi, uwagę przykuwa wysoka, majestatyczna sylwetka kobiety górującej nad miastem. To Kartlis Deda, czyli Matka Gruzji – jedna z najbardziej rozpoznawalnych ikon kraju. 

Pomnik przedstawia kobietę ubraną w tradycyjny gruziński strój. W jednej ręce trzyma miecz, a w drugiej puchar wina. Te dwa przedmioty symbolizują główne cechy narodu gruzińskiego. Puchar wina to zaproszenie do świętowania i przyjacielskiego powitania gości. Gruzini są znani na całym świecie z wyjątkowej gościnności, a wino jest ważną częścią ich kultury. Z kolei miecz w drugiej dłoni symbolizuje gotowość Gruzji do obrony swojej wolności i niezależności, które były wielokrotnie zagrożone przez różne inwazje i konflikty.

Kartlis Deda stoi na wzgórzu które jest częścią pasma górskiego otaczającego Tbilisi, tuż obok Twierdzy Narikala. Dzięki swojemu położeniu pomnik oferuje jedne z najlepszych widoków na Tbilisi. Z bliska Kartlis Deda robi jeszcze większe wrażenie – jej wysokość wynosi 20 metrów, a sama figura wydaje się jeszcze większa dzięki swojemu położeniu na wzgórzu. Pomnik emanuje monumentalnością i spokojem, które doskonale odzwierciedlają naturę Gruzji.

„Kartlis Deda” możemy przetłumaczyć jako „Matka Gruzji”, a nazwa odnosi się również do starożytnej Kartlii, historycznego regionu, który był kolebką dzisiejszej Gruzji. Dzięki swojemu położeniu Kartlis Deda jest widoczna niemal z każdego zakątka miasta, co czyni ją jedną z najbardziej charakterystycznych ikon Tbilisi.

Pomnik Matki Gruzji

Ogród Botaniczny 

Ukryty w cieniu malowniczych wzgórz Tbilisi, rozciągających się za Twierdzą Narikala, Narodowy Ogród Botaniczny Gruzji  zachwyca swoją naturalną urodą, spokojem i bogactwem roślinności. Jest to oaza spokoju, gdzie możemy oderwać się od zgiełku miasta, zachwycić się pięknem natury i poznać niezwykłą florę Gruzji. 

Teren ogrodu jest zróżnicowany – od łagodnych pagórków po wąwozy i wzgórza, co sprawia, że każdy zakątek oferuje unikalne widoki i atmosferę. Jednym z najbardziej znanych punktów w ogrodzie jest malowniczy wodospad o wysokości około 40 metrów, a także rozciągający się nad wąwozem most wiszący, będący doskonałym punktem widokowym.

Ogród jest podzielony na różne pawilony tematyczne, warto tutaj wymienić pawilon roślin tropikalnych, gdzie bujna zieleń przypomina klimat amazońskich lasów deszczowych czy Tradycyjne gruzińskie ogrody, gdzie eksponowane są rośliny typowe dla lokalnej fauny. Liczne trasy edukacyjne są pełne tablic informacyjnych opisujących różne gatunki roślin i ich znaczenie.

Dzielnica łaźni siarkowych Abanotubani

Jeśli Gruzini mówią, że „Tbilisi zaczęło się tutaj”, wcale nie przesadzają. Według legendy to właśnie w tym miejscu, gdzie z ziemi wytryskują gorące źródła siarkowe, król Wachtang Gorgasali odkrył swoją stolicę. Dziś Abanotubani to nie tylko wizytówka miasta, ale także jedno z jego najstarszych i najbardziej klimatycznych miejsc, które zachwyca turystów z całego świata.

Historia Abanotubani sięga V wieku, kiedy to król Kartlii (wschodniej Gruzji), polując w dolinie rzeki Kury, odkrył przez przypadek gorące źródła siarkowe. Jego sokół upolował bażanta, ale wpadł w parujący strumień i razem ze zdobyczą ugotował się na miejscu. Zafascynowany królewicz postanowił założyć miasto wokół tych źródeł – miejsce nazwano „Tbilisi” od gruzińskiego słowa tbili, czyli „ciepły”.

Główną atrakcją dzielnicy są oczywiście jej słynne łaźnie siarkowe. Charakterystyczne kopuły pokryte cegłą wyrastają z ziemi niczym małe wulkaniczne wzniesienia, a pod nimi znajdują się kompleksy kąpielowe, które od wieków oferują ludziom relaks, pielęgnację i odnowę biologiczną. Wody siarkowe są znane ze swoich właściwości leczniczych, szczególnie dla skóry i układu oddechowego. Już średniowieczni podróżnicy wspominali o tym niezwykłym miejscu jako „cudzie natury”.

Najpopularniejsza jest Łaźnia Orbeliani, słynąca z fasady ozdobionej niebieskimi i turkusowymi mozaikami, na wzór perskich świątyń. Polecam też zobaczyć kompleks Chreli Abano, znany z tradycyjnej architektury. Możemy wybrać tańsze wspólne kąpiele w basenach publicznych lub wynająć prywatną kabinę z własnym źródłem wody siarkowej.

Łaźnie oferują różnorodne opcje: od prostych kąpieli w gorącej wodzie po pełne pakiety SPA, w tym masaże i peelingi. Gruziński peeling „kise” to intensywne, ale odświeżające oczyszczanie skóry, które wielu turystów porównuje do całkowitej regeneracji ciała. Woda w łaźniach ma temperaturę około 37-40°C i dzięki obecności siarki ma charakterystyczny zapach.

Po kąpieli polecam wybrać się na spacer po dzielnicy i przejść się wąwozem Leghvtakhevi, który zachwyca spokojnym strumieniem prowadzącym do małego, ale urokliwego wodospadu. Spacer wzdłuż rzeki to doskonały sposób na chwilę oddechu, szczególnie że okolica została niedawno odnowiona i zachwyca czystością oraz pięknie zaaranżowaną zielenią.

Jeśli w ciągu dnia Abanotubani zachwyca bogatą historią i zabytkami, nocą staje się jednym z najromantyczniejszych zakątków Tbilisi. Oświetlone kopuły łaźni i blask lamp nad rzeką tworzą atmosferę jak z bajki. Światła odbijają się w wodzie, a wzgórze Sololaki z Twierdzą Narikala w tle sprawia, że poczujemy się jak w zupełnie innym świecie.

Budynek Łaźni Siarkowych

Dom Gruzińskiej Marionetki 

Ta niezwykła przestrzeń powstała z inicjatywy legendarnego gruzińskiego artysty, dramatopisarza, reżysera i rzeźbiarza – Rezo Gabriadze. Założony w 1981 roku teatr szybko zdobył międzynarodową renomę, stając się jedną z najważniejszych instytucji artystycznych w Gruzji. Rezo Gabriadze był mistrzem w tworzeniu niezwykłych historii. Jego spektakle, choć formalnie przeznaczone na scenę marionetkową, zawierają głębokie filozoficzne treści, które poruszają zarówno dzieci, jak i dorosłych. 

Przed wejściem do teatru znajduje się unikatowa krzywa wieża zegarowa, która wygląda, jakby wyjęto ją prosto z baśni. Została ona zaprojektowana przez samego Rezo Gabriadze, który wykonał dekoracje z recyklingu materiałów. Zegar ten jest atrakcją nie tylko ze względu na swój wygląd, ale także na spektakl, który odbywa się dwa razy dziennie – o godzinie 12:00 i 19:00. Podczas przedstawienia mały anioł wynurza się z zegara, by symbolicznie wybijać czas. 

Teatr Gabriadze słynie z wyjątkowych spektakli, które łączą teatr lalek z poważnymi tematami filozoficznymi, historią i humorem. Liczne produkcje odniosły sukces na międzynarodowej scenie i były wystawiane w największych teatrach świata, takich jak Lincoln Center w Nowym Jorku czy Barbican w Londynie. 

Występy w teatrze odbywają się w małej, klimatycznej sali, co nadaje całemu wydarzeniu intymny charakter. Chociaż spektakle są najczęściej prezentowane w języku gruzińskim, niekiedy odbywają się również w języku angielskim. 

Natomiast po przedstawieniu polecam zawitać do znajdującej się obok teatru kawiarnii, urządzonej w artystycznym stylu. To miejsce jest doskonałe na relaks przed lub po spektaklu, z widokiem na magiczną wieżę zegarową. Kawiarnia serwuje tradycyjne dania, a jej wnętrze ozdobione jest szkicami i rysunkami autorstwa samego Gabriadze.

Muzeum Etnograficzne na Świeżym Powietrzu 

Ten wyjątkowy skansen położony na malowniczym wzgórzu nad jeziorem Żółwim jest prawdziwą podróżą przez historię, architekturę i tradycje wszystkich regionów Gruzji. Spacerując po tym ogromnym terenie, obejrzymy domy, narzędzia i przedmioty codziennego użytku, które przez wieki były częścią życia mieszkańców tego pięknego kraju.

Muzeum jest podzielone na strefy odpowiadające poszczególnym regionom Gruzji, takim jak: Swanetia, Kachetia, Imeretia, Adżaria czy Racza. Każdy obszar prezentuje unikalne cechy tradycyjnej architektury, sztuki i rzemiosła charakterystyczne dla danego regionu.

Odwiedzając poszczególne sekcje muzeum, poczujemy się, jakbyśmy odbywali podróż przez cały kraj. Każda strefa prezentuje unikalne cechy tradycyjnej architektury, sztuki i rzemiosła charakterystyczne dla danego regionu. Wyjątkowe są tutaj małe, drewniane kościoły i kaplice, które oddają religijny charakter Gruzji. 

Każdy region Gruzji charakteryzuje również się własnym stylem budownictwa, co widać doskonale w muzeum. Domy odzwierciedlają warunki klimatyczne i sposób życia mieszkańców danego regionu. Na przykład region Swanetia jest reprezentowany przez domy obronne z wieżami mieszkalnymi, które pełniły jednocześnie funkcję obronną i mieszkalną. Natomiast z regionu Adżaria pochodzą drewniane domy na palach, które były przystosowane do wilgotnego klimatu z częstymi powodziami.

Gruzińskie tradycje winiarskie, wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO, są na terenie muzeum widoczne w pełnej krasie. Między innymi obejrzymy tutaj tradycyjne piwnice na wino oraz qvevri – gliniane amfory zakopywane w ziemi, w których przechowywano wino.

Muzeum eksponuje także narzędzia rolnicze, rękodzielnicze i kuchenne. Między innymi obejrzymy tutaj tradycyjne krosna do tkania dywanów, naczynia do wypieku chleba, a nawet unikalne instrumenty muzyczne. Gruzja od wieków była również krajem o silnej tradycji pasterskiej, więc w muzeum znajdziemy wszystko, co związane z tym stylem życia – stroje narzędzia czy specjalne namioty wykorzystywane przez pasterzy na wyżynach.

Muzeum często organizuje warsztaty rzemieślnicze, na których możemy nauczyć się tkania, garncarstwa czy tradycyjnego wytwarzania wina. Choć muzeum możemy zwiedzić samodzielnie, przewodnicy opowiadają fascynujące historie i anegdoty związane z każdym eksponatem, co dodaje głębi całemu doświadczeniu.

Muzeum znajduje się w malowniczym miejscu – na wzgórzu Kus Tba z którego roztaczają się piękne widoki na okolicę. Krajobraz Tbilisi z górami stanowi idealne tło do zdjęć. Po zwiedzaniu polecam zrelaksować się nad jeziorem, które jest świetnym miejscem na piknik.

W Muzeum Etnograficznym

Park Mtatsminda

Park Mtatsminda, nazwany często „Górą Radości”, jest świetnym miejscem na całodniowy wypad i odpoczynek od zwiedzania. Dzięki różnorodnym atrakcjom, spokojnym alejkom i panoramicznym widokom jest to idealne miejsce na ucieczkę od miejskiego zgiełku. 

Samo to miejsce ma też duży związek z okoliczną kulturą. W parku znajduje się świątynia Mtatsminda, która jest ważnym miejscem kultu dla mieszkańców Tbilisi, a nieopodal znajduje się również grób Ilji Czawczawadze, wybitnego gruzińskiego pisarza, publicysty i działacza narodowego. 

Jednak w XX wieku góra zyskała zupełnie nowe oblicze za sprawą nowo powstałego parku rozrywki. Jego główną atrakcją jest diabelski młyn mający średnicę ponad 80 metrów. Podczas obrotu z najwyższego punktu możemy podziwiać wspaniałą panoramę całej okolicy. Natomiast dla miłośników adrenaliny dostępne są bardziej ekstremalne przejażdżki, takie jak roller coastery.

Park Mtatsminda gwarantuje też szeroki wybór restauracji i kawiarni, które idealnie nadają się na chwilę odpoczynku. Jest to świetna okazja, by skosztować pysznych gruzińskich potraw, takich jak chaczapuri (tradycyjny placek serowy) czy chinkali (pierogi z mięsem). Szczególnie polecana jest kawiarnia Funicular, której historia sięga początków XX wieku.

Najlepszym czasem na wizytę w Parku Mtatsminda jest wczesne popołudnie lub późne popołudnie, szczególnie jeśli chcesz cieszyć się zachodem słońca nad Tbilisi. Warto pamiętać, że w godzinach szczytu, szczególnie w sezonie letnim, park może być dość zatłoczony, więc jeśli preferujemy ciszę i spokój, lepiej wybrać się tu rano.

„Góra Radości”