Zamek Malbork – perła gotyku nad Nogatem
Na północy naszego kraju znajduje się jeden z największych i najpiękniejszych zabytków architektury gotyckiej w Europie. Zamek został zbudowany w kilku etapach przez zakon krzyżacki, który przeniósł tu swoją siedzibę z Wenecji w 1309 roku. Była to nie tylko rezydencja wielkich mistrzów zakonu, ale także centrum administracyjne, religijne i gospodarcze Prus Zakonnych. Było to też miejsce wielu ważnych wydarzeń historycznych, takich jak pokój toruński czy hołd pruski.
Zamek Malbork to nie tylko imponujący zabytek architektury gotyckiej, ale także świadek ponad 700 lat burzliwej historii. Został zbudowany przez zakon krzyżacki, jako ich siedziba i twierdza, był on miejscem wielu konfliktów, zmian i zniszczeń. Przez wieki jego własność przechodziła w ręce różnych państw i narodów. Zamek ten był wielokrotnie rozbudowywany, przebudowywany, czy poddawany rekonstrukcji. Natomiast w 1997 roku został uhonorowany wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako wyjątkowy przykład średniowiecznej architektury obronno-rezydencyjnej. Przedstawimy teraz jego historię w czterech etapach.
Zamek w Malborku
Początki zamku – władza Zakonu Krzyżackiego, lata (1280-1457)
Zamek Malbork powstawał w kilku etapach od 1280 roku do połowy XV wieku. Jego budowniczymi byli rycerze zakonu krzyżackiego, którzy przybyli do Prus w XIII wieku na zlecenie Konrada Mazowieckiego, aby prowadzić misję chrystianizacyjną i podbić ziemie pogańskich Prusów. Mieli to zrobić dla naszego kraju, a nie jak wiemy z historii – dla własnego państwa podległemu Niemcom. Zakon otrzymał od okolicznych książąt liczne nadania ziemskie i przywileje, dzięki czemu stał się potężną siłą polityczną i gospodarczą w regionie.
Pierwszą siedzibą zakonu w Prusach był Toruń, ale w 1309 roku wielki mistrz zakonu – Siegfried von Feuchtwangen przeniósł ją do Malborka, gdzie już wcześniej istniał niewielki zamek. Leżał on na prawym brzegu Nogatu, rzeki będącej odnogą Wisły, co zapewniało dogodne połączenie z Gdańskiem i innymi portami bałtyckimi. Zamek był też otoczony bagnistymi terenami, co w połączeniu z wcześniej wspomnianymi rzekami stanowiło doskonałą ochronę przed atakami.
Zamek w Malborku był nie tylko rezydencją wielkich mistrzów zakonu, ale także centrum administracyjnym, religijnym i gospodarczym Prus Zakonnych. Zakon Krzyżacki kontrolował znaczną część terytorium dzisiejszej Polski, Litwy, Łotwy, a nawet niewielkie fragmenty Rosji, ponadto prowadził szeroko zakrojony handel i kolonizację. Zamek był też miejscem wielu ważnych wydarzeń historycznych, takich jak bitwa pod Grunwaldem w 1410 roku, w której zakon poniósł klęskę z rąk wojsk polsko-litewskich i będący jej następstwem pokój toruński w 1411 roku kończący pierwszą wojnę polsko-krzyżacką.
Malbork stał się rezydencją królów polskich(1457-1772)
W 1454 roku wybuchła druga wojna polsko-krzyżacka, powszechniej zwana wojną trzynastoletnią. Była ona spowodowana buntem miast pruskich, które zbuntowały się przeciwko zakonowi i poddały się królowi polskiemu Kazimierzowi IV Jagiellończykowi. Działania zbrojne zakończyły się w 1466 roku pokojem toruńskim, na mocy którego zakon utracił większość swoich ziem na rzecz Polski. Zamek Malbork został zdobyty przez wojska polskie w 1457 roku i stał się rezydencją królów Polski. Bardzo ważnym wydarzeniem był hołd pruski w 1525 roku, kiedy wielki mistrz zakonu Albrecht Hohenzollern poddał się królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu.
W okresie polskim teren warowni był wielokrotnie przebudowywany i modernizowany, dostosowując się do zmieniających się potrzeb i gustów. W XVI wieku otrzymał on renesansowy wystrój, a następnie w XVII wieku – barokowy. Było to również miejsce wielu wydarzeń kulturalnych i politycznych, takich jak sejmy, zjazdy, uroczystości, turnieje, bale i koncerty.
W 1657 roku zamek został zniszczony przez wojska szwedzkie podczas potopu szwedzkiego. Potem nastąpiła częściowa odbudowa, jednak zamek nie odzyskał po niej swojej dawnej świetności. W 1701 roku Prusy Królewskie zostały włączone do Królestwa Prus, Malbork stracił swoją rolę polityczną i administracyjną. W 1772 roku nastąpił pierwszy rozbiór Polski, na mocy którego okolica zamku przeszła ostatecznie na własność Prus.
Upadek i odbudowa zamku w Malborku (1772-1945)
W 1774 roku Zamek w Malborku został przejęty przez administrację pruską i przeznaczony na koszary wojskowe. Teren został zmodernizowany i dostosowany do nowych funkcji, co wiązało się z wieloma ingerencjami w jego pierwotną strukturę. W latach 1773-1804 zamek został częściowo rozebrany, a jego cegły i kamienie wykorzystano do budowy innych obiektów. Budowla została zredukowana do prawie zerowego stanu.
Na szczęście w 1804 roku nadszedł ratunek przed całkowitym zniszczeniem dzięki staraniom Towarzystwa Zachowania Pomników Starożytności w Prusach. Zamek został objęty opieką konserwatorską, a także poddany badaniom historycznym i architektonicznym. W latach 1817-1842 i 1882-1944 przeprowadzano stopniowo odbudowę i rekonstrukcję, która przywróciła mu pierwotny wygląd i charakter. Miejsce to stało się też miejscem wielu imprez kulturalnych i patriotycznych, takich jak wystawy, koncerty, uroczystości i zloty. Zamek był też symbolem niemieckiego nacjonalizmu i imperializmu, co doprowadziło do jego wykorzystania propagandowego przez nazistów.
W 1945 roku Malbork został ponownie naruszony podczas II wojny światowej. Zamek został zbombardowany przez lotnictwo radzieckie i spalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Ponad 50% architektury wymagało gruntownej naprawy
Gruntowna rekonstrukcja (1945 do teraz)
W 1945 roku zamek został ponownie przejęty przez Polskę, która odzyskała niepodległość po okresie II wojny światowej. Cały obszar został objęty opieką państwową, poprzez to poddany gruntownej rekonstrukcji i restauracji. Odbudowa zamku trwa od 1947 roku i jest nadal prowadzona przez Muzeum Zamkowe w Malborku. Proces odtwarzania jest kierowany zgodnie z zasadami historycznej wierności i szacunku dla jego wartości artystycznych i kulturowych. Budowla została też urozmaicona o nowe ekspozycje i atrakcje, takie jak wystawa bursztynu, zegar astronomiczny, kolekcja ceramiki, kolekcja detalu architektonicznego, czy nocne zwiedzanie.
W 1997 roku Zamek Malbork został uhonorowany wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako wyjątkowy przykład średniowiecznej architektury obronno-rezydencyjnej. Jest to też jeden z największych i najpiękniejszych zabytków w Polsce i Europie, który przyciąga miliony turystów i miłośników historii i kultury z całego globu. Odbywa się tutaj mnóstwo wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych, takich jak festiwale, koncerty, spektakle, warsztaty, czy lekcje muzealne.
Architektura Zamku w Malborku
Możemy wyróżnić trzy główne części: Zamek Wysoki, Zamek Średni i Zamek Niski, zwany również Przedzamczem. Każda z nich ma swój własny charakter i zbiór funkcji.
Zamek Wysoki jest najstarszą i najbardziej reprezentatywną częścią zamku, gdzie znajduje się kościół Najświętszej Maryi Panny, kaplica grobowa św. Anny, gdanisko (skarbiec), a także wieże Klesza i Wróbla. Z kolei Zamek Średni był rozbudowany w XIV wieku i pełnił rolę mieszkalną i obronną. Tutaj mieści się Wielka Komturia, Infirmeria, Wielki Refektarz, Pałac Wielkich Mistrzów, Refektarz Letni, Refektarz Zimowy i wieża Kurza Noga. Natomiast Zamek Niski jest najmłodszą i największą częścią zamku, która służyła celom gospodarczym i wojskowym. Tu znajduje się Karwan (stajnia), kaplica św. Wawrzyńca, spichlerze, warsztaty, kuźnie, browary i wiele innych gospodarczych budynków.
Zamek w Malborku jest największym zamkiem na świecie pod względem powierzchni. Zajmuje terytorium ponad 20 hektarów i ma ponad 4 kilometry murów obronnych. Posiada również tytuł największego budynku z cegły na świecie. Konkretniej mówiąc, do jego budowy zużyto około 5 milionów cegieł. Co ciekawe, zamek ten był niegdyś pomalowany na biało, co miało symbolizować czystość i niewinność Zakonu Krzyżackiego. Jednak z biegiem czasu farba zeszła i odsłoniła czerwoną cegłę, która nadała budowli charakterystyczny wygląd.
Możemy tutaj znaleźć wiele ukrytych przejść i korytarzy, które służyły do komunikacji, ucieczki lub organizacji zasadzek. Jednym z nich jest tzw. kanał miłości, który łączył Pałac Wielkich Mistrzów z Refektarzem Letnim. Według legendy, wielcy mistrzowie zakonu spotykali się tu z pięknymi damami z miasta. Ponadto na terenie zamku wiele dzieł sztuki i zabytków, świadczących o jego bogatej historii i kulturze. Wśród nich są m.in. zegar astronomiczny z XV wieku, czy kolekcja bursztynowa .
Jeżeli treści na blogu wprowadzają Cię w dobry nastrój, odpocznij i ciesz się podróżą przy filiżance dobrej kawy. Mnie też możesz postawić kawę. Dziękuję za wsparcie 🙂
